Edirneli Bir Mûsikîşinas: Şeyh Kemâlzade Ali Efendi Uğur Alkan Uploaded (2020) visibility

…

description612 pages

link1 file

descriptionSee full PDFdownloadDownload PDFbookmarkSave to LibraryshareShareclose

Sign up for access to the world’s latest research

Sign up for freearrow_forwardcheckGet notified about relevant paperscheckSave papers to use in your researchcheckJoin the discussion with peerscheckTrack your impactSign up for freearrow_forwardSultan V. Mehmed Reşad’ın Edirne Seyahatiyunus özgerÖzet Osmanlı padişahları, halkla doğrudan temas için Sultan II. Mahmut zamanında yurt içi gezilere başlamışlardır. Sultan II. Abdülhamid döneminde kesintiye uğrayan seyahat geleneği, Sultan V. Mehmed Reşad zamanında tekrar canlanmıştır. Bu çalışmada V. Mehmed Reşadın 1910 senesinde Edirne’ye yaptığı bir haftalık seyahat incelenmiştir. Veliahd Vahdeddin başta olmak üzere kalabalık bir heyet, padişaha eşlik etmiştir. Planlı biçimde icra edilen gezi, padişaha Balkan savaşları öncesinde toplumun bütün kesimleriyle doğrudan iletişim kurma imkânı vermiştir. Edirne seyahatinin bütün ayrıntıları, hatırat şeklinde kaleme alınmıştır. Bu makalede, söz konusu hatırat temel kaynak olarak kullanılmış, bunun yanı sıra arşiv vesikaları ve gazetelerle de desteklenmiştir. Hatıratın günümüz alfabesine çevirisi ekler kısmında okuyucuyla paylaşılmıştır. Seyahat süresince Sultan Reşad, askeri tatbikatı izlemiş, Edirne’nin tarihi mekânlarını ziyaret etmiş ve incelemelerde bulunmuştur. Selimiye ve Üç şerefeli camiide halkla birlikte namaz kılmıştır. Güzergâh üzerindeki yöre halkı, padişaha sevgi gösterisinde bulunmuşlardır. Abstract The Ottoman sultans began to make visits in order to come into direct contact with in Ottoman territories people. This tradition was interrupted during the reign of Abdülhamid II but restarted by Mehmed Reşad V. In this article, a one-week visit of the sultan to Edirne in 1910 has been studied. In his visit, the sultan was accompanied by a great number of attendants including Vahdeddin, the heir apparent. This was a well-organized visit and it provided the Sultan an opportunity to come into direct contact with all segments of the society just prior to the Balkan wars. All the details of this visit were written as a memoire. In this article, the memoire has been used as the main source but it was corroborated by archival documents and newspapers. Transcription of the memoire into the Latin alphabet is given in the appendix. During his visit, Mehmed Reşad V followed the military exercises, visited historical places in Edirne and viewed the general situation. He also performed prayers in Selimiye and Üç Şerefeli mosques with the people. He also received cheers of the people throughout the route.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightMevlânâ Muhibbanından Bir Bilgin: Mimar Bedreddin Tebrîzî | Elmin AliyevDarulmulk Konya DergisiDârülmülk Konya", bu sayısında XIII-XV. yüzyıl Konya ilim havzasına yolculuk ediyor ve Konya Masası’nı yeniden kurmanın imkanını matematik, astronomi, fizik, optik, kimya, farmakoloji, tıp gibi bilim alanlarında temayüz etmiş ulemâya konuk olarak gündeme taşıyor. Dârülmülk’ün İslâm bilim ve felsefe tarihindeki konumuna genel hatlarıyla temas eden elinizdeki sayı, siz değerli okurlarımıza Konya medreseleri hakkında bilgi vermeyi, kimi zaman talebe, kimi zaman da hoca olarak söz konusu medreselerle irtibatı bulunan düşünürlerin bilim eserleriyle tanıştırmayı amaç edinmiştir. Bu minval üzere Sultan II. Kılıçarslan döneminin tıp, farmakoloji ve astronomi bilginlerinden Hubeyş Tiflîsî, Sultan Alâeddin Keykubad nezdinde büyük saygıya mazhar olan Bibi Müneccime, bilge vezirliğinin yanı sıra aynı zamanda tabip olan Necmeddin Nahcuvânî, Meraga ve çevresinde edindiği astronomi, matematik ve tıp birikimini Konya ve Sivas’a taşıyarak geliştiren Kutbuddin Şîrâzî, Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin doktoru Beyhekim, kimya bilgisinin yanı sıra Mevlânâ’nın türbesini yapacak kadar iyi bir mimar olan Bedreddin Tebrîzî, Anadolu’nun İbn Sînâ’sı lakabıyla ün salan Hacı Paşa Konevî ve benzeri âlimlerin farklı disiplinlerdeki çalışmaları tanıtılmakta, Anadolu Selçuklular’dan Osmanlı’ya uzanan fikri sürekliliğin izlerinin Dârülmülk’ün bilim çehresi üzerinden gösterilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda büyük bir emek mahsulü olarak vücuda gelen özel sayımız on altı özgün makale ve röportajdan oluşmaktadır. Mevcut yazılar eser ve mekân görselleriyle desteklenmiş, Konya Dârülmülk KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne’deki Yeniçeri Damgalı ŞâhidelerMehmet KökrekTürk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2015

Mehmet Kökrek, Edirne’deki Yeniçeri Damgalı Şâhideler, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, C.57, S.340, Nisan 2015, s.25-30

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightKemâl Ahmed Dede Ve Tercüme-İ Menâkib-I Mevlânâ’Sişerife akpınarSelcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi

Akşehir’de doğmuştur. Mevlevî bir aileden gelen, Derviş Kemâl Ahmed, gençlik yıllarında Konya’ya gelerek, Çelebi Hüsrev Hazretleri’nin hizmetine girer. Bir süre sonra İstanbul’a gider ve bir dergâh bahçesindeki ağaç kovuğunda yaşamaya başlar. Burada, gösterdiği olgunluk ve kerâmetler ile çevredekilerin sevgisini kazanır. Yenikapı Mevlevîhânesi’ni yaptıran, Kâtip Mehmet Efendi’nin isteği üzerine bu mevlevîhânenin ilk postnîşîni olur. M. 1601 tarihinde vefât eden Kemâl Ahmed Dede, Tercüme-i Menâkıb-ı Mevlânâ adlı manzum eseriyle, Mevlânâ ve ahfadı hakkında bilgi veren eserlere bir yenisini kazandırmıştır.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdi̇rne Müftüsü Mehmed Fevzî Efendi̇ Ve Vesîle-İ Saâdet Adli Eseri̇Ömer Faruk YILMAZEdirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi 1826-1900 yılları arasında yaşamış Osmanlı dönemi sûfi-âlimlerinden biridir. Denizli-Tavas’ta dünyaya gelen müellif, Manisa’daki medrese tahsilinin akabinde Anadolu coğrafyası içinde ve dışında müftülük, müderrislik, nâiplik, kazaskerlik gibi önemli görevlerde bulunmuştur. Yetmiş beş yıl yaşayan ve yetmiş beş adet eser kaleme alan Mehmed Fevzi Efendi’nin Nakşî/Hâlidî/Mekkî koluna bağlı biri olduğu, ancak aktif anlamda tarikatla ilgilenmediği görülür. Konumuz olan ve edebiyatla ilgili Vesîle-i Saâdet adlı eserinde yazar, gerek Arapça gerekse Türkçe çalışmalarda insanların Allah ve Hz. Peygamber’den bahsederken hürmette kusur etmemeleri gerektiğini söylemiş, Allah ve Rasûlü’nün zat ve şereflerine uygun isim, sıfat ve tabirlerini bir araya toplamıştır. Mehmed Fevzi Efendi Arapça, Farsça ve Türkçe’den müteşekkil doksan sekiz cümle eşliğinde Hz. Peygamber’in farklı özelliklerini dile getirerek onu methetmiştir. Hz. Peygamber için kullandığı sıfatlar dah…

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightMardin’de Dinî Mûsikî (Hâfız Mehmet Ali Demir Örneği)Egecan Aydın2018

Bugüne kadar çalışılmayan Mardin’de var olan dinî mûsikî geleneğinin akademik olarak çalışılmasının gerekliliğini vurgulayan, bu konuda beni teşvik eden, çalışmadaki Arapça metinlerin yazımı, tercümesi ve kontrolü konusunda hiçbir zaman desteğini esirgemeyen Dr. Öğretim Üyesi Muhammet Fatih Kılıç’a; çalışmanın başlangıcından itibaren izlemem gereken yol haritasını çizip alan araştırmalarımda her zaman yanımda olan Dr. Öğretim Üyesi Mahir Mak’a; icrâların notaya alınmasında yardımlarını esirgemeyen Yavuz Akalın, Öğretim Görevlisi Murat Birer ve Safa Kağnıcı’ya; üzerimde büyük emeği olan ustam Sedefkâr Mümin Orhan’a; çalışmanın her adımında desteğini hiçbir zaman esirgemeyen, çalışmanın her safhasında kütüphanesiyle, eleştirileriyle ve birikimiyle bana yol gösteren hocam Doç. Dr. Ali II Tan’a; çalışma ortamımı her zaman aynı şekilde bulmamı sağlayan kardeşim Tolga Aydın’a; beni bugünlere getiren babam Ceyhan Aydın ve annem Nermin Aydın’a teşekkür ederim. En önemli teşekkürü, danışmanım Doç. Dr. Hüseyin Akpınar’a sunmak isterim. Dört yıllık süreyi kapsayan çalışma içerisinde tez konusu seçiminde, konuya dikkatimi çeken, konunun ilerlemesini sağlayan, konu ile ilgili tüm kaynaklara ulaşmamı kolaylaştıran, tez ile alakalı vakitli-vakitsiz aramalarımı her zaman güler yüzle karşılayan değerli danışmanım Doç. Dr. Hüseyin Akpınar’a teşekkür ederim. Egecan AYDIN III İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ .

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightMünevver Ayaşlı ve EdirneYüksel TopaloğluProf. Dr. Birol Emil Armağanı, 2020

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne Muradiye İmareti ve Mutfağı (1589-1647)Hilâl YılmazTrakya Üniversitesi’nin 40. Yılına Armağan Kitabı, 2022

Editörden, Uluslararası bilimsel değerleri benimseyen, analitik düşünen, özgüveni yüksek, girişimci bireyler yetiştirmeyi amaç edinmiş, bilimsel araştırmalar ve ürettiği hizmetlerle gerek Edirne’ye gerekse Balkanlar’a toplumsal fayda sağlayan Trakya Üniversitesi, 2022 yılında 40. kuruluş yılını kutluyor. 40 yıllık bu çınarın gerek amaçları gerekse sağladığı faydaların bundan sonra da devam edeceği aşikâr. Üniversitemizin 40. yılını geride bıraktığımız bugünlerde, Rektörümüz Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu’nun isteği üzerine Trakya Üniversitesi’nin 40. Yılına Armağan adıyla hazırlamış olduğumuz kitabı sizlere takdim etmekten büyük bir heyecan ve kıvanç duyuyoruz.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightMADDE BAŞLARI TÜRKÇE OLAN İLK OSMANLI TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİNDEN BİRİ: CEVÂHİRÜ’L-ELSİNESERKAN ÇAKMAKAtatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi , 2019

Turkish lexicography of the Ottoman era was represented until 17’th century by passive dictionaries including Arabic and Persian lexical entries also Turkish remarks and meanings. Any dictionary including Turkish lexical entries had not been written until 17 th century in the Ottoman Turkish period. The first dictionary including Turkish lexical entries in the Ottoman Turkish period is Alfaz-i Turkî-i Fârsî written by İbrahim Miskîn on 25 Safar 1075. In the 18th century, Osmanzade Ahmed Tâib’s Mir’ât Al-Mushkil, Shaykh alIslam Mehmed Esad Efendi’s Lahjat al-Lughat and İbrahim Vedîd’s Jawahir al-Alsina followed the dictionary, respectively. The topic of this article is Jawahir al-Alsina which is the fourth active dictionary of the Ottoman Turkish period. In the article, Jawahir al-Alsina has been tried to be introduced with all aspects. There is restricted information in resources regarding this important dictionary. In this paper, acquired information with reference to the unique manuscript copy about the name, the author, the chapters, the manuscript copy, the vocabulary and the grammatical features of Jawahir al-Alsina have been presented. Furthermore, the preface of Jawahir al-Alsina has been transcribed and the images of the several pages of the manuscript copy have been added into the article

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne Darüşşifası Başhekimlerinden Kahvecizâde Ahmed Efendi’nin Ceridetü’lEtıbba Haridetü’l-Elibba Adlı EseriAhmet ÖzdinçTarih Boyunca Rumeli Coğrafyasında İlim, İrfan ve Hikmet Uluslararası Sempozyumu, 2022

Osmanlı tıp literatüründe, hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar “müfred deva” ve “mürekkeb deva” şeklinde iki ana gruba ayrılır. Bunlardan en çok tercih edileni ve hakkında daha çok eser yazılanı müfred devalardır. Müfred devalar, hammaddelerin özünü değiştirmeksizin basit işlemlerden geçirildikten sonra yapılan ilaçlardır. Diğer ilaç grubu olan mürekkeb devalar ise birçok hammaddenin belli oranda bir araya getirip çeşitli işlemlere tabi tutulmasıyla oluşturulur. Bu ilaçlar, sağlığı korumak ve hastalıklardan korunmak için müfred ilaçlara göre daha faydalı telakki edilmiştir. Osmanlı tıp alanında, müfred ve mürekkeb ilaçlar hakkında çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de Edirne Darüşşifası başhekimlerinden olup Kahvecizâde namıyla bilinen Ahmed b. Hacı Hüseyin Efendi b. Ali Edirnevî’ye aittir. XVII. asırda yaşadığı düşünülen Kahvecizâde’nin mürekkeb devalardan bahseden eserinin ismi Ceridetü’l-Etıbba Haridetü’l-Elibba’dır. Telif tarihi bilinmeyen bu eserin kütüphanelerde birçok yazması bulunmaktadır. Ceridetü’l-etıbba Haridetü’l-Elibba, 15 fasıldan oluşmaktadır. Bu eserde, 400’den fazla ilaç terkibinin tarifi yer almaktadır. Müellif, ilaçları tesir özelliklerine göre ferahlatıcı, düzenleyici, güç verici, boşaltıcı, iştah açıcı, teskin edici, ağrı kesici, müshil ve kabızlık yaptıran şeklinde tasnif etmiştir. Bu ilaçlar şurup, macun, hap, tablet, toz, merhem, tıbbi yağ, tuz ve buhur formundadır. Kendi sahasında önemli bir boşluğu dolduran ve hacimli sayılabilecek bu eser, bir önceki asrın başlarına kadar değerini korumuştur.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_right96. ARUTYUNOVA, N. D., “Metaphor and discourse”, The theory of metaphor, Moscow, Progress, 1990, p. 19-20. 97. BARANOV, A. N., “Essay on the cognitive theory of metaphor”, Russian political metaphor: the material for the dictionary, Moscow, 2001. 98. JOLI, K. K., Thought, word, metaphor (issues in philosophical semantics lighting), Kiev, Naukova Dumka, 1984, p. 86, 142, 274. 99. LAKOFF, G. -JOHNSON M., “Metaphors we live by”, Theory of metaphor, Moscow, Progress, 1990. 100. PLUTARCH, Comparative biographies in two volumes, Vol. 1, Translation оf S. P. Markish, Moscow, Nauka, 1994. 101. STOYANOVA, E., Metaphor through the lens of linguistic and cultural situation, Shumen, UI “Constantine Preslavski”, 2013, 276 p. 102. CHUDINOV, A. P., Russia in the metaphorical mirror: Cognitive study of political metaphor (1991-2000), Yekaterinburg, 2001. 103. CHILTON, P. A., Ilyin M. V. Metaphor in Political Discourse: The Case of the “Common European House” // Discourse and Society, 1993, Vol. 4, № 1. 104. TURNER, B., Regulating Bodies: Essays in Medical Sociology, London, 1992. B.Osmanaliyeva da gelin, katın//katun sözlərinin aynı bir qe-kökünden oluşması fikrini sa- vunmakla, Türk-Mancur dillerinde qe kelimesinin “kadın” anlamında kullanıldığını kaydediyor (Os- manaliyeva, 1983: 93). Eski Türk Dilleri Sözlüğü’nde katun “hanım, kibar kadın, asil, hükümdarın, şanlı birisinin eşi” (DTS, 1969: 436) gibi anlamlarda gösterilmiştir. Hatun kelimesi Dedem Korkut Kitabı’nda “hanım, karı, eş, kadın” anlamlarında kullanılmıştır. 105. ARMSTRONG, Isobel, Victorian Poetry, Poetry, Poetics and Politics, London-New York, Routledge, 1993. BARRETT Browning, “Elizabeth”, The Works of Elizabeth Barrett Browning, Gen. ed.: Sandra Donaldson, Vol. 2, Vol. ed. Marjorie Stone and Beverley Taylor, London, Pickering & Chatto, 2010. 106. БАХТИН, М. М., “Автор и герой в эстетической деятельности”, Философская эстетика 1920-х годов, Собрание сочинений, Ред. С. Г. Бочаров и Н. И. Николаев, Т. 1. Москва, “Русские словари”, 2003a. 69-263. 107. БАХТИН, М. М., “К философии поступка”, Философская эстетика 1920-х годов, Собрание сочинений, Ред. С. Г. Бочаров и Н. И. Николаев, Т. 1. Москва, “Русские словари”, 2003b. 7-68. 108. BLAIN, Virginia, “Women Poets and the Challenge of Genre”, Women and Literature in Britain 1800 -1900, ed. Joanne Shattock, Cambridge, Cambridge University Press, 2001. 109. CHAPMAN, Alison, “Sonnet and Sonnet Sequence”, A Companion to Victorian Poetry, Eds.: Richard Cronin, Alison Chapman, and Anthony Harrison, Oxford, Blackwell Publishing, 2002. 110. DONALDSON, Sandra (ed.), The Works of Elizabeth Barrett Browning, Vol. 2, Vol. eds.: Marjorie Stone and Beverley Taylor, London, Pickering & Chatto, 2010. 111. GADAMER, Hans-Georg, Truth and Method, Trans. Joel Weinsheimer, and Donald Marshall, New York, Continuum, 1994. 112. ISER, Wolfgang, Prospecting, From Reader Response to Literary Anthropology, Baltimore-London, The Johns Hopkins University Press, 1993a. 113. ——————–, The Fictive and the Imaginary, Charting Literary Anthropology, Baltimore-London, The Johns Hopkins University Press, 1993b. 114. ——————–, “What Is Literary Anthropology? The Difference between Explanatory and Exploratory Fic- tions”, Revenge of the Aesthetic, The Place of Literature in Theory Today, Michael P. Clark, Berkeley Los Angeles London, University of California Press, 2000. 115. JONES, Anna Maria, “Victorian Literary Theory”, The Cambridge Companion to Victorian Culture, ed. Fran- cis O’Gorman, Cambridge, Cambridge University Press, 2010. 116. LEVINAS, Emmanuel, Alterity and Transcendence, Trans.: Michael B. Smith, London, The Athlone Press, 1999. NERI, Barbara, “Sonnets from the Portuguese”, The Works of Elizabeth Barrett Browning, Gen. ed: Sandra Donaldson, Vol. 2, Vol. eds.: Marjorie Stone and Beverley Taylor, London, Pickering & Chatto, 2010. 117. RICOEUR, Paul, Freedom and Nature, The Voluntary and the Involuntary, Trans.: Erazim V. Kohák. Evan- ston Illinois, The Northwestern University Press, 1966. 118. ——————–, Oneself as Another, Trans.: Kathleen Blamey, Chicago-London, The University of Chi- cago Press, 1994. 119. STONE, Marjorie-TAYLOR, Beverley, (vol. eds.), The Works of Elizabeth Barrett Browning, Vol. 2, Gen. ed. Sandra Donaldson, London: Pickering & Chatto, 2010. 120. TUCKER, “Elizabeth Barrett and Robert Browning”, The Cambridge History of English Poetry, ed. Michael O’Neill, Cambridge, Cambridge University Press, 2004. 121. KAYNAKÇA BANARLI, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1987. 122. DUYMAZ, Recep, “Mehmet Âkif Ersoy’un Şahsiyetinin Kaynakları”, Bilimin ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, S. 73, Mart 2006. 123. DÜZDAĞ, M. Ertuğrul, Mehmed Akif, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2. bs., Ankara, 1996. ERSOY, Mehmed Âkif, Safahat, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, İz Yayıncılık, İstanbul, 1991. KUNTAY, Mithat Cemal, Mehmed Akif, Timaş Yayınları, 1. bs., İstanbul, 1997. Şemsettin Sami, Kamus-ı Türkî, Alfa Yayınları, 1. bs., İstanbul, 1998. 124. ŞENGÜLER, İsmail Hakkı (Haz.), Mehmet Âkif Külliyatı, 4 Cilt, Hikmet Neşriyat, 1. bs., İstanbul, 1990. Türkçe Sözlük I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988. 125. ALKAN, Burcu, “Rıfat Ilgaz’ın Romancılığı”, Sözcükler, Temmuz-Ağustos 2015, S. 56, s. 71-76. 126. ASLAN, Mustafa, “Karartma Geceleri ve II. Dünya Savaşı Yılları”, Rıfat Ilgaz Sempozyumu: Edebiyatımı- zın Koca Çınarı Anısına, Çınar Yayınları, İstanbul, 2007, s. 217-221. 127. BAKTIR, Ercüment, Tıp Ünlüleri ve Buluşları, Rehber Yayınları, İstanbul, 2000, s. 96-98. 128. BEZİRCİ, Asım, Rıfat Ilgaz, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2013. 129. ÇILGIN, Sınar Alev, Türk Roman ve Hikâyesinde İkinci Dünya Savaşı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2003. DİNAMO, Hasan İzzettin, “Karartma Geceleri”, Yeni Ortam, 24.8.1974. 130. GÜNEL, Burhan, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Rıfat Ilgaz ve Karartma Geceleri’nin Yansıttığı Savaş Ger- çeği”, Rıfat Ilgaz Sempozyumu: Edebiyatımızın Koca Çınarı Anısına, Çınar Yayınları, İstanbul, 2007, s. 43-54. 131. HAZER, Gülsemin, “Rıfat Ilgaz’ın Romanları Üzerine Bir Değerlendirme”, Rıfat Ilgaz, ed. Sevengül Sön- mez, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2011, s. 137-160. 132. ILGAZ, Rıfat, Karartma Geceleri, T. İş Bankası Kültür Yayınları, 5. Bs., İstanbul, 2014. 133. ROSS, John J., Shakespeare’in Titremesi Orwell’in Öksürüğü, Çev.: Merve Sevtap Ilgın, YKY, İstanbul, 2015. 134. SONTAG, Susan, Metafor Olarak Hastalık / Aids ve Metaforları, Çev.: Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İs- tanbul, 2005. 135. TAŞ, Murat, “Bir Şair, Solcu, Aydın, Öğretmen Mustafa Ural (Rıfat Ilgaz)”, Roman Kahramanları, Temmuz/ Eylül 2014, S. 19, s. 58-63. 136. TİMUROĞLU, Sanem, “Kurmaca ile Otobiyografi Arasında Bir Kavram: Özkurmaca”, Varlık, Ağustos 2005, S. 1175, s. 70-74. 137. GÜRSOY, Cevat Rüştü, “Afrika” DİA, TDV, C. 1, İstanbul, 1998. 138. HASAN Hüseyin, Acıyı Bal Eyledik, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2001. 139. HAZAR, Numan, Küreselleşme Sürecinde Afrika ve Türkiye-Afrika İlişkileri, Yeni Türkiye Yayınları, An- kara, 2003. 140. İLHAN, Attila, Ben Sana Mecburum, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2012. ——————–, Duvar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2011. 141. KACIROĞLU, Murat, “İkinci Yeni Şiirinde Öteki Dünya: Ortadoğu ve Afrika”, Türkiyat Mecmuası, Güz, C. 21, S. 2, İstanbul, 2011. 142. KANSU, Ceyhun Atuf, Bağımsızlık Gülü/ Şiirler, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yay. A.Ş, 1999. 143. KAPLAN, Ramazan, “Modern Çağa İsyan ya da Erdem Bayazıt’ın Şiiri”, Hece Dergisi, S. 142, Ankara, 2008. KARAKOÇ, Abdurrahim, Beşinci Mevsim, Bizim Ocak Yayınları, Ankara, 1987. 144. KARAKOÇ, Sezai, Gün Doğmadan/Şiirler, Diriliş Yayınları, İstanbul, 2009. 145. KAVAS, Ahmet, “Afrika’da Bütünleşme Hareketleri”, Stratejik Öngörü Dergisi, İstanbul, 2005. Nazım Hikmet, Bütün Şiirleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012. 146. ——————–, Tüm Eserleri 4/Şiirler 4, Haz. Asım Bezirci, Cem Yayınları, İstanbul, 1978. 147. ——————–, Türkiye İşçi Sınıfına Selam, Özgün Yayınları, İstanbul, 1976. OĞUZCAN, Ümit Yaşar, Şiir Denizi 1, Özgür Yayınları, İstanbul, 2007. 148. ——————–, Şiiir Denizi 2, Özgür Yayınları, İstanbul, 2003. ÖZER, Kemal, Geceye Karşı Söylenmiştir, Cem Yayıncılık, İstanbul, 1990. 149. SÜREYA, Cemal, Üvercinka, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 1958. 150. TÜRKALİ, Vedat, Eski Şiirler Yeni Türküler, Gendaş Kültür Yayınları, İstanbul, 2001. 151. UYAR, Turgut, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Açık Oturum Yayınları, İstanbul, 1959. ZARİFOĞLU, Cahit, Şiirler, Beyan Yayınları, İstanbul, 1989. 152. ADLER, Alfred (2000), İnsan Tabiatını Tanıma, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Çev.: Ayda Yörükân, Ankara. BUĞRA, Tarık (1999), Osmancık, Ötüken Neşriyat, İstanbul. 153. CAMPBELL, Joseph (2010), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Kabalcı Yay., Çev.: Sabri Gürses, İstanbul. 154. ELLUL, Jacques (1998), Sözün Düşüşü, Paradigma Yayınları, Çev.: Hüsamettin Arslan, İstanbul. GADAMER, Hans-Georg (1995), “Hermeneutik”, Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar, Haz. ve Çev.: Doğan Özlem, Ark Yay., Ankara. 155. GUÉNON, René (2001), Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, İnsan Yay., Çev.: Fevzi Toğaçoğlu, İstanbul. GUIRAUD, Pierre (1999), Anlambilim, Multilingual Yay., Çev.: Berke Vardar, İstanbul. 156. KANTER, M. Fatih (2014), Milli Edebiyat Dönemi Türk Şiirinde Benlik Algısı ve Kimlik Kurgusu, Kitabevi Yay, İstanbul. 157. KORKMAZ, Ramazan (2008), “Rene Girard’ın Üçgen Arzu Modeli Bağlamında Osmancık Romanı”, Tarık Buğra -Prestij Kitap-T.C. Turizm ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. 158. KORKMAZ, Ramazan (2012), “Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki Yüce Bi- rey ve Alp-Bilge Tipi”, s. 255-262, Şerif Aktaş’a Armağan, Düzenleyen: Yakup Çelik, Kurgan Edebi- yat Yay., Ankara. 159. KIRAN, Zeynel -KIRAN, Ayşe (2000), Yazınsal Okuma Süreçleri, Seçkin Yayınevi, Ankara. 160. MANAV, Faruk (2014), Martin Heidegger ve Varoluşçu Hermeneutik, Elis Yay, Ankara. 161. MASLOW, Abraham (2001), İnsan Olmanın Psikolojisi, Kuraldışı Yay., Çev.: Okhan Gündüz, İstanbul. 162. ONG, Walter J. (2013), Sözlü ve Yazılı Kültür, Metis Yay., Çev.: Sema Postacıoğlu Banon, İstanul. 163. RİFAT, Mehmet (2008), Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramcıları, Sel Yay., 2. Baskı, İstanbul. ROUX, Jean-Paul (2005), Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Kabalcı Yay., İstanbul. 164. SAUSSURE, Ferdinand De (2001), Genel Dilbilim Dersleri, Multilingual Yay., Çev.: Berke Vardar, İstanbul. SAUSSURE, Ferdinand De (1999), XX. Yüzyıl Dilbilimi, Multilingual Yay., Çev.: Berke Vardar vd., İstanbul. TAŞDELEN, Vefa (2004), Kierkegaard’ta Benlik ve Varoluş, Hece Yayınları, Ankara. 165. TOKAT, Latif (2014), Anlam Sorunu, Elis Yayınları, Ankara. 166. TURAL, Sadık (1988), Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara. URHAN, Veli (1998), Kişiliğin Doğası, Vadi Yay., Ankara. 167. VARDAR, Berke (2001), Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Multilingual Yay., İstanbul. Sıhhat istersen sakın çekme tabîbin şerbetin Mihnet-i gam derdine gâyet devâdır şîşe çek (Hayâlî, G. 295/2) 168. Divan şairlerinin üzerinde durduğu hastalıklardan birisi de göz hastalığıdır. Göz, Divan şii- rinde güzelliği temsil etmesi bakımından ele alınır. Kirpik ve kaşlar eşliğinde güzelliğin en can alıcı unsurlarından olan göz; şiirlerde çeşm, dîde, ayn ve basar olarak geçer. Renk olarak şiirlerde daha çok ela renge yer verilirken kara renkli göze de rastlanır. Sevgilinin gözleri âşık için çok değerlidir, çünkü “gözler kalbin aynasıdır.” Hastalık âşığın organlarına da sirayet eder ki bu organlardan en önemlisi âşığın sevgiliyi gören gözüdür 24 . Remed (göz ağrısı), sebel (bulanık görme), göz yaşar- ması ve göz kanlanmasını gidermek için sürmeden bahsedilir. Sevgilinin ayak tozu da sürme ola- rak telakkî edilmiştir. Şiirde daha çok bu anlamda kullanılmaktadır. Meselâ Bâkî, sevgilinin ayak tozunun ayrılıktan kan ağlayan aşığın gözüne sürme olduğunu söylemektedir 25 . Ola kim bir pâre yaşın dindürüp kanın kese Hâk-i pâyuñ tûtiyâsın dîde-i huñ-bâre çek (Bâkî, G. 254/2) 169. Göz bozukluklarında gözlük de kullanılmaktadır. Gözlüğü ilk bulan kişinin İbn-i Heysem (965- 1040) olduğu belirtilmektedir 26 : Yah-beste olunca çeşm-i giryân Gözlükle arardı merd-i merdân (Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk 1366) Ol cevân-bahtun cemâlini kemâhî görmegi Ay u günden gözine gözlük tutar pîr-i felek (Necati Beğ G. 316/7) 170. Şiirlerde sıkça karşılaşılan diğer bir hastalık da katarakt diye bilinen sebeldir. Tıp metinlerinde sebel, gözde örümcek ağı gibi çekilmiş kalın ve kızıl bir perde olarak tarif edilmekte ve bazen kızıl- lığın azaldığı ve göze bakınca bulut gibi nesnelerin görüldüğü ifade edilmektedir 27 : Sebel gibi meh ü mihrün tururdı gözine ebr Bulara sümm-i semendüŋ ger olmasa kehhâl (Mesihî K. 9/33) 171. Divan şairleri psikolojik hastalıklara da eğilmişler, bu alanda ortaya konulan tedavi yöntemle- rini şiirde kullanmışlardır. Buna göre, psikolojik bunalıma düşmüş olan hastanın yeniden mizânına kavuşması için açık havada gezintiye çıkması, bahçelerde gezinmesi veya su başlarında oturması önerilir 28 . Bu hastalıkların tedavi yöntemlerinden birisi de mûsikîdir. Şifâ-sâz eyle ben pür-derde rûh-efzâ imiş sâzun Al anı çengüne meclisde budur mutribâ kânûn Sadâsı bî-bedel nakşı güzel garrâ musâhibdür Gıdâ-yı rûhdur sâfî virür kalbe safâ kânûn (Zâtî, III, s.42) 29 172. Mihrican Aynaci, agm., s. 32-33. 173. Hakkı Doğan -Ahmet Hulusi Köker, “Ortaçağ Türk-İslam Hekimlerine Göre Göz ve Göz Hastalıkları”, IX. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, 24-27 Mayıs, Kayseri, 2006, s.130. 174. Bilal Kemikli, agm., s. 35-36. 175. KAYNAKÇA AKDAĞ, Ahmet, “Bir Tedavi Yöntemi Olarak ‘Kan Aldırmak’ ve Klasik Türk Şiirinde Kullanımı”, Gazi Tür- kiyat, Bahar 2014/14. 176. AKDOĞAN, Yaşar, Ahmedî Divanı, İstanbul Üniversitesi Ed. Fak. Türkiyat Arş. Merkezi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1979. 177. ARSLAN, Mehmet, “Sıhhatnameler”, Türkler, C. 11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002. 178. ARSLAN, SARMAN, Meryem, “Nabî’ye göre tabip ve tababet”, AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Der- gisi, C. 3, S. 6, Ocak 2015. 179. AYNACI, Mihrican, “Divan Şiirinde Geçen Göz Hastalıklarının Klâsik Dönem Tıp Metinleri Ekseninde De- ğerlendirilmesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9, İstanbul, 2012. 180. BAYAT, Ali Haydar, OKUMUŞ, Necdet, Muhammed Bin Mahmûd-ı Şirvânî, Mürşid (Göz Hastalıkları), Ata- türk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2004. 181. ——————–, “Beylikler Dönemi Anadolu Türk Devletlerinde Tebabet”, Türk Eğitiminin Önemli Adımları: 21-29. CSA Global Publishing, İstanbul, 2006. 182. BİLKAN, A. B., Nâbî Dîvânı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2947, İstanbul, 1997. 183. CANAN, İbrahim, Hadis Külliyatı Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, C. 11, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995. ÇAVUŞOĞLU, M.-TANYERİ, M. A., Hayretî Divânı, İstanbul, 1981. 184. ——————–, ——————–, Zâtî Dîvânı, III, İstanbul, 1987. Divan-ı Şehdi, Topkapı Sarayı Muzesi Ktb. No. 2486; vr.74/b-75a. 185. DOĞAN, Hakkı, KÖKER, Ahmet Hulusi, “Ortaçağ Türk-İslam Hekimlerine Göre Göz ve Göz Hastalıkları”, IX. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, 24-27 Mayıs, Kayseri, 2006. 186. ERDAĞI DOĞUER, Binnur, “Halk Dilini Yansıtması Açısından Edebiyat Dışı Metinler: Tarihî Tıp Metin- leri Örneklemesi”, Edebiyat Fakültesi Dergisi/Journal of Faculty of Letters, C./Vol. 32 S./N. 1, Hazi- ran/June 2015. 187. HAYRAN, Osman, “Sağlık ve Hastalık”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, S. 23, Haziran-Temmuz- Ağustos 2011-2012, sdplatform.com/Yazilar/Kose-Yazilari/401/Saglik-ve-hastalik.aspx, 16.05.2015. 188. İBN SÎNÂ, El-Kânûn Fi’t-Tıbb, Çev.: Esin Kâhya, Ankara, 1995. 189. İSEN, Mustafa, “Divan Şairlerinin Meslekî Konumları”, Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara, 1997. 190. KALKIŞIM, Muhsin, Şeyh Galib Divanı, Ankara, 1994. 191. KEMİKLİ, Bilal, “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, 2007. 192. KORKMAZ, Z., Türk Dilinin Tarihî Akışı İçinde Atatürk ve Dil Devrimi, AÜDTCF Yayınları, Ankara, 1963. KURDOĞLU, Veli Behçet, Şair Tabipler, İstanbul, 1967. 193. KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, Ankara, 1994. MENGİ, Mine, Mesîhî Divanı, Ankara, 1995. 194. OSKAY, Ülgen, “Medikal Sosyolojide Bazı Kavramsal Açıklamalar”, Sosyoloji Dergisi, Ege Üniversitesi Ede- biyat Fakültesi Yay., S. 4, İzmir, 1993. 195. ÖNLER, Z., Müntahab-ı Şifâ I, Giriş-Metin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1990. 196. ÖZKAN, Ömer, “Bir Tedavi Bitkisi Olarak Gül’ün Divan Şiirindeki Görünümleri”, Sosyal Bilimler Dergisi, http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/VII2/OmerOzkan.pdf, 16.05.2015. 197. PAKALIN, Mehmet Zeki, “Sıhhat-name”, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, MEB Yayınları, İs- tanbul, 1993. 198. PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995. ——————–, Hayriyye, Kapı Yayınları, 3. bs, İstanbul, 2005. 199. SELÇUK, Bahir, “Yeni Bir Sıhhat-Name Şehdi’nin Sultan III. Ahmed Sıhhat-Name’si”, Turkish Studies In- ternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 3/2 Spring, 2008. TARLAN, Ali Nihad, Hayâlî Bey Divânı, İstanbul, 1945. 200. YENİKALE, A., Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, Kahramanmaraş, 2012. 201. YENİTERZİ, Emine, “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıkla İlgili Bazı Hususlar”, Çukurova Üniversitesi Tür- koloji Araştırmaları Merkezi, Eski Türk Edebiyatı, Çukurova Üniversitesi, http://turkoloji.cu.edu.tr, Eri- şim Tarihi: 16.05.2015. 202. YÜCEL, B., Adni Divanı, Ankara, 2002. 203. МУРАТОВА Р.Т., Символика чисел в языке и культуре башкир -Уфа: ИИЯЛ УНЦ РАН, 2012. РУБИНШТЕЙН, С. Л., Основы общей психологии, СПб., 1998. 204. МИФОЛОГИЧЕСКИЕ, представления славян и их отражение в русском языке -В: Проблемы ког- нитивного и функционального описания русского и болгарского языков, Вып, 6, Шумен, 2008, с. 196-209. 205. ТОКТОСУНОВА Г.И, К проблемам семантики кыргызского орнамента в его исторической динамике // Диалог цивилизаций на Великом шелковом пути: материалы международной научной конфе- ренции, Бишкек: Изд-во БГУ, 2002 -С. 128-134. 206. ТОЛСТАЯ, С. М., Счет и число в народной традиции: семантика, оценка, магия / С.М.Толстая // Се- миотика и информатика, Сб. науч. Статей, Вып, 37. к 50-летию ВИНИТИ. -М.:РИНИЩ 2002. С.43-58. 207. ТОПОРОВ, В.Н., О числовых моделях в архаичных текстах // Структура текста, Москва, 1980. С. 3-58. 208. ХАЙРУЛЛИНА, Р. Х., Фразеологическая картина мира: от мировидения к миропониманию. Уфа: Изд-во БГПУ, 2008. 209. ЧЕРНЕВА, Н. П., Семантика и символика числа в национальной картине мира (на материале русской и болгарской идиоматики): Дис. канд. филол. Наук, Москва, 2003. 210. ХАЙРУЛЛИНА, Р. Х., Фразеологическая картина мира: от мировидения к миропониманию, Уфа: Изд-во БГПУ, 2008. 211. ШМИДЕЛЬ, Ф., Метафизика смысла, Москва, “Carte Blanche”, 1999. 212. APPADURAI, Аrjun (1996), Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization, Minneapolis, Uni- versity of Minnesota Press. 213. ANDERSON, J.-O’DOWD, L. (1999), “Borders, Border Regions and Territoriality: Contradictory Meanings, Changing Significance”, Regional Studies, Vol. 33, No. 7, pp. 593-604. 214. BELL, David-JAYNE Mark (2009), “Small Cities? Towards a Research Agenda”, International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 33.3, pp. 683-699. 215. BOURDIEU, Pierre (1990), The Logic of Practice, Cambridge, Polity Press. 216. CREED, Gerald (1997), Domesticating revolution: From Socialist Reform to Ambivalent Transition in a Bul- garian Village, University Park, PA, Pen State University Press. 217. DICHEV, Ivailo (2009), Citizens beyond Places?: New Mobilities, New Borders, New Forms of Dwelling, So- fia, Prosveta (in Bulgarian language). 218. LEEDS, Anthony (1973), “Locality Power in Relation to Supralocal Power Institutions”, Urban Anthropol- ogy: Cross-Cultural Studies of Urbanization, ed. A. Southall, New York, Oxford University Press, pp. 15-41. 219. MILETICH, Lyubomir (1918), The Devastation of the Thracian Bulgarians in 1913, Sofia, Bulgarian Acad- emy of Sciences. 220. SOUTHALL, Aidan (1973а), “Introduction”, Urban Anthropology…, ed A. Southall, pp. 3-14. 221. ——————–(1973b), “The Density of Role-Relationships as a Universal Index of Urbanization”, Urban Anthropology…, ed. A. Southall, pp. 71-106. 222. SZELENYI, Ivan (1996), “Cities under Socialism”, Cities after Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post-Socialist Society, eds. G. Andrusz, M. Harloe and I. Szelenyi, pp. 286-317. 223. TOPALOGLOU, L. (2009), The Role and Nature of Borders. EastBordNet, COST Action IS0803 Working Paper, http://www.eastbordnet.org/working_papers/open/documents/ Topaloglou_The_role_and_nature_ of_borders_090414.pdf (Last visted on 15.03.2013). 224. ZLATKOVA, Мeglena (2012), Ethnosociology of the City: On the Case of Plovdiv, Plovdiv: “Paisii Hilen- darski” (in Bulgarian language). www.svilengrad.bg. 28.08.2015. http://stmost.info. 28.08.2015. http://www.katarzyna.bg. Last visited on 28.08.2015. http://www.nbu.bg/historyproject/dokumenti_63-89/razdel7t7/flbop67ae1009.pdf. 2009. http://dariknews.bg/view_article.php?article_id=874280. 28.08.2015. 225. Ahmet Hamdi Tanpınar, “Türk Edebiyatında Cereyanlar”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yay., 11. bs., İstan- bul, 2011, s. 105. 226. Şemseddin Kutlu, age., s. 38. Bu konuda ayrıca bk. İ. Seçkin Aydın, “19. Yüzyıl Aşık Edebiyatında Gelenek ve Yö- nelimler”, Folklor/Edebiyat S. 33, 2003/1, s. 289. 227. Jan Vansina, Oral Tradition As History, The University of Wisconsin Press, USA, 1985, s. 46. Bu konuda ayrıca bk. Eric A. Havelock, “The Coming of Literate Communication to Western Culture”, Journal of Communication, Vol. 30 issue 1, 1980, s. 94. Ayrıca bk. Eric A. Havelock, “Oral Composition in the Oedipus Tyrannus of Sophocles”, New Literary History, Vol. 16, No. 1, Oral and Written Traditions in the Middle Ages (Autumn, 1984), s. 182. 228. Kurt-Ursula Reinhard, Türkiye’nin Müziği, C. 1, (Çev.: Sinemis Sun), Sun Yayınevi, Ankara, 2007, s. 35. 229. Şerif Mardin, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yay., 5. bs., İstanbul, 2004, s. 189. KAYNAKÇA AKARSU, Bedia, Değişen Dünya Değişen Değerler, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2006. 230. AYDIN, İ. Seçkin, “19. Yüzyıl Aşık Edebiyatında Gelenek ve Yönelimler”, Folklor/Edebiyat S. 33, 2003/1. BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, YKY, 15. bs., İstanbul, 2010. 231. BORATAV, P. Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, BilgeSu Yay., Ankara, 2013. 232. BROWN, R. Langham, Wilhelm von Humboldt’s Conception of Linguistic Relativity, Mouton&Co., Nether- lands, 1967. 233. DAĞLI, M. Yahya, Tokatlı Gedayi, İstanbul Maarif Kitaphanesi, İstanbul, 1943. 234. ELÇİN, Şükrü, “Halk Edebiyatı”, Halk Edebiyatı Araştırmaları-1, Akçağ Yay., 2. bs., Ankara, 1997. 235. ENGEL, S. Morris, Language and Illumination, Martinus Nijhoff Pub., Netherlands, 1969. ERKAL, Abdulkadir, Âşık Sümmani, Fenomen Yay., Erzurum, 2007. 236. FINDIKOĞLU, Ziyaeddin Fahri, Bayburtlu Zihni, Bayburt Kültür ve Yardım Cemiyeti Yay., 2. bs., İstan- bul, 1950. 237. GOODY, Jack, Yazılı ve Sözel Arasındaki Etkileşim, Çev.: Osman Bulut, Pinhan Yay., İstanbul, 2013. 238. GÖKBERK, Macit, Değişen Dünya Değişen Dil, Yapı Kredi Yay., 6. bs., İstanbul, 2008. 239. GÜNEY, E. Cem-GÜNEY, Ç. Eflatun, Erzurumlu Emrah, Maarif Kitaphanesi, İstanbul, 1975. 240. HAVELOCK, Eric A., “Oral Composition in the Oedipus Tyrannus of Sophocles”, New Literary History, Vol. 16, No. 1, Oral and Written Traditions in the Middle Ages (Autumn, 1984). 241. ——————–, “The Coming of Literate Communication to Western Culture”, Journal of Communication, Vol. 30 issue 1, 1980. 242. HUMBOLDT, Wilhelm, “Über die Verschiedenheit des Menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die Geistige Entwickelung des Menschengeschlechts”, Wilhelm von Humboldt’s Gesammelte Werke VI, Verlag von G. Reimer, Berlin, 1848. 243. İVGİN, Hayrettin-BOZYİĞİT, A. Esat, Kalecikli Mir’ati, Kültür Ajans Yay., Ankara, 2004. 244. KARADAĞ, Metin, Erzurumlu Emrah: Yaşamı, Sanatı, Şiirleri, Ayyıldız Yay., Ankara, 1996. 245. KARAER, M. Necati, Karacaoğlan: Hayatı ve Bütün Şiirleri, Dergâh Yay., 4. bs., İstanbul, 2008. KAYA, Doğan, Âşık Rusati, Sivas Belediyesi Yay., 4. bs., Sivas, 2010. 246. KÖPRÜLÜ, Fuad, Edebiyat Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1966. 247. ——————–, Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1980. ——————–, Türk Saz Şâirleri, Milli Kültür Yay., Ankara, 1962. 248. KÖPRÜLÜZADE, M. Fuat, 19. yy. Saz Şairlerinden Erzurum’lu Emrah, İstanbul Evkaf Matbaası, İstan- bul, 1929. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Çev.: Süleyman Ateş, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, t.y. KUTLU, Şemseddin, Dertli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1988. 249. LEIBNIZ, G. W., New Essays on Human Understanding, Trans. Peter Remnant&Jonathan Bennett, Camb- ridge University Press, 2 nd Ed., New York, 1997. 250. MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yay., 5. bs., İstanbul, 2004. Necmeddîn-i Dâye, Tasavvuf Yolu: Mirsâdü’l-İbâd mine’l-Mebde’ ile’l-Mead, Çev.: Halil Baltacı, M. Ü. İla- hiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul, 2013. 251. OĞUZ, Öcal, Yozgatlı Halk Şairi Nâzî, Feryal Matbaacılık, Ankara, 1992. 252. ORAL, M. Zeki, Tokat’lı Âşık Nuri, Niğde Halkevi Yay., Ankara, 1936. 253. REINHARD, Kurt-Ursula, Türkiye’nin Müziği, C. 1, Çev.: Sinemis Sun, Sun Yayınevi, Ankara, 2007. 254. SAKAOĞLU, Saim, Ercişli Emrah, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1987. 255. SEÇMEN, Hüseyin, Köroğlu: Hayatı, Sanatı, Şiirleri, Deniz Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1983. 256. TANPINAR, A. Hamdi, “Türk Edebiyatında Cereyanlar”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yay., 11. bs., İstanbul, 2011. 257. ——————–, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, YKY, 6. bs., İstanbul, 2009. 258. VANSINA, Jan, Oral Tradition As History, The University of Wisconsin Press, USA, 1985. 259. YAVUZ, Hilmi, “Aşık Veysel’e Saygı”, Milliyet Sanat Dergisi, S. 26, 30.03.1973. YÜKSEL, H. Avni, Âşık Seyrani, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1987. от негативните нюанси на митологизиращия подход и от детайлите на научните търсения и фактология, разпространява важно послание: уважението към “върбишките султани” и прес- тижът на тяхното участие в миналото на Герлово. БИБЛИОГРАФИЯ 260. АНТОНОВ, Ст., Татарите в България. Добрич, Наврез, 2004. 261. ——————–, Гираите в България, (Някои размисли) -В: Димов, Т., Муртаза, Н. (съст.), Татарите в България -общество, история, култура, Сборник доклади от кръгла маса, проведена на 29. 05. 2009 г. в град Добрич, Добрич: КПЦ Наврез, 2009, 91 -99. 262. БЕРОВА, Д., Татари и черкези в Ямболска област (XV -XIX в.) -В: Известия на музеите в Югоиз- точна България, XXI, 2004 -2005, 199 -207. 263. БЪЛГАРСКО народно творчество в дванадесет тома, Т. ІІІ. Исторически песни, Съст., Христо Вака- релски, 1961. 264. ВЕНКОВ, В., Внук на Чингиз хан реди музей вкъщи -Вестник 24 часа, 4 февруари, 2006, 21. ГРОЗДАНОВА, Ел.-АНДРЕЕВ Ст., Османски документи от XVII -XVIII в. за татарските султани от династията на Гираите в българските земи -В: Сп. Библиотека, 1995, Кн. 10. 265. ГРУЕВ, П., Върбишките султани -Във: Вестник “Марица”, бр. 477 от 1. 04. 1883, подлистник, 2 -3 Диа -Шумен: Държавен исторически архив -Шумен ЙОРДАНОВ, Й., История на гр., Върбица, Част втора, Гираите, Шумен: Юни експрес, 2006. МАРИНОВ, В., Герлово, Областно географско изучаване, София, 1936. 266. МИХАЙЛОВ, Ст., За “султаните” и сарая във Върбица -В: Известия на Археологическия институт, Кн. XXIII, София: БАН, 1960, 146 -163. 267. МИХАЙЛОВА -МРЪВКАРОВА М., Кримските ханове, калгай и нуреддин султани -В: Михайло- ва-Мръвкарова, М. За кримските татари от Североизточна България, София: Авангард Прима, 2013, 122 -132. 268. МИЯТЕВ, Кр., Потомки крымских Гиреев и их господство в некоторых частях Болгарии -В: Ученые записки института славяноведения АН СССР. 16, Москва, 1958, 288 -303. 269. НЕЙЧЕВ, Т., Карнобат в миналото и в подвизите на Алекси Нейчев, София, 1938. 270. ППЕНКОВ, М., Върбишките султани Гераи -в. Коларовградска борба, № 60, 28 юли, 1956. 271. ——————–, Турски архивни документи за черкезите в Герлово -В: Известия на Народния музей -Шумен, Кн., IV (1967), 1967, 145 -156. 272. ——————–, Селища и селищни имена в Герлово -В: Известия на Народния музей -Шумен, Книга VI (1973), 1973, 283-310. 273. РАКОВСКИ, Г. С., Съчнения в четири тома, Подбор и редакция: Кирил Топалов, Том първи, София: Български писател, 1983, 194 -202. 274. СТОЙКОВ, Р., Селища и демиграфски облик на Североизточна България и Южна Добруджа през вто- рата половина на XVI в -В: Известия на Варненското археологическо дружество, Т. XV, Варна, 1964, 97 -118. 275. ——————–, Върбишкият султан -В: Урбан, Вачкова 1995: Урбан, Зденек, Вачкова Кина, За Шу- мен през Възраждането, Шумен: ИК “Илия Блъсков”, 1995, 108-119. 276. ТАБАКОВ, С., Опит за история на град Сливен, София, 1911. 277. ЧОЛОВ, П., Кримските ханове и султани Гераи и България (XV -XIX в.) -В: Българите в Северното Причерноморие, Изследвания и материали, Том V. Велико Търново: УИ “Св. Св. Кирил и Ме- тодий”, 1996, 245 -254. 278. ЦВЕТКОВА, Б., Нови архивни документи за миналото на Шуменския край през XVII в. -В: Извес- тия на Народния музей -Шумен, Кн. IV (1967), 93-101. 279. Kına yakma geleneğinin son 2-3 yıldır mezuniyet töreniyle bütünleştirilmesi akla bu ritüe- lin bir geçmişi olup olmadığı sorusunu getirmektedir. Elde ettiğimiz bilgiler ışığında günümüzden yaklaşık 35-40 sene önce de mezuniyet kınasının varlığından söz edilebilmektedir. Bir şekilde ke- sintiye uğrayan uygulamanın, çağımızda canlanmasında sosyal medya hesaplarındaki paylaşımla- rın etkisi yadsınamayacak düzeydedir. Öğrenciler, kendi dönemlerinden önceki arkadaşlarının ve hatta başka üniversitelerdeki arkadaşlarının paylaşımları vasıtasıyla bu eğlencenin yapılmasına özen- mektedirler. Öğrencilerin sadece mezuniyet töreni/balosuyla yetinmeyip eğlencelerine kına yakma geleneğini dâhil etmeleri sözlü kültür izlerinin değişerek ve dönüşerek çağımızda da takip edilebi- lirliğinin en önemli göstergelerindendir. Ayrıca öğrenciler tarafından değiştirilen gelin kınası türkü- lerinin dizeleri vasıtasıyla zaman içinde kına türkülerine, mezuniyet kınası türkülerinin de eklene- bileceği ön görülebilir. Kaynak Kişiler KK1-BABACAN, Sevgi, 1964 Keşan/Edirne doğumlu, lise mezunu, ev hanımı. 280. -BOLAT, Berrak, 1993 Adana doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 281. KK3-GÖNÜL, Serpil, 1961 Keşan/Edirne doğumlu, lise mezunu, emekli. 282. KK4-KALAFAT, Sevde, 1993 Tokat doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 283. KK5-KALENDER, Emine, 1993 İzmir doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 284. KK6-KANDEMİR, Aslıhan Nur, 1993 Acıpayam/Denizli doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebi- yat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 285. KK7-KORKMAZ, Gamze, 1992 Aydın doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 286. KK8-KUTLU, Ceyda, 1992 Adana doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 287. KK9-SÖZLÜ, Gülşah, 1992 Antalya doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 288. KK10-UYGUR, Gözde, 1990 Ankara doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 289. KK11-YAŞA, Tuğçe, 1992 İzmir doğumlu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 yılı eğitim öğretim yılı mezunu. 290. KAYNAKÇA ARTUN, Erman, Türk Halkbilimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2005. 291. BASCOM, William R., “Folklorun Dört İşlevi”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, Çev.: Ferya Çalış, Yay. Haz. M. Öcal Oğuz-Selcan Gürçayır, Geleneksel Yayıncılık, Ankara, 2005, s. 125-151. 292. BAYAT, Fuzuli, Türk Mitolojik Sistemi (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji), C. II, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2007. 293. BERGSON, Henri, Ahlâkın ve Dinin İki Kaynağı, Çev.: M. Mukadder Yakupoğlu, Doğu Batı Yay., Ankara, 2013. BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Folkloru, BilgeSu Yayınları, Ankara, 2013. 294. ÇOBANOĞLU, Özkul, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınları, An- kara, 2005. 295. ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2010. 296. DELANEY, Carol, Tohum ve Toprak, Çev.: Selda Somuncuoğlu-Aksu Bora, İletişim Yay., İstanbul, 2012. 297. DÖKMEN, Üstün, “Pinokyo’nun Arketipler ve Anababa-Çocuk İlişkileri Açısından İncelenmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 16, Ankara, 1983, s. 381-395. 298. DURSUN, Aysun, Türk Halk Kültüründe Hukuk Kavramı, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakül- tesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Muğla, 2014. 299. GÖKBEL, Ahmet, Anadolu’da Varsak Türkmenleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2007. 300. KALAFAT, Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Ya- yınları, Ankara, 1999. 301. KOŞAY, Hamit Zübeyr, Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Maarif Matbaası, Ankara, 1944. ÖNAL, Mehmet Naci, Romanya Dobruca Türkleri ve Mukayeseleriyle Doğum Evlenme ve Ölüm Âdetleri, T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998. 302. SAYDAM, M. Bilgin, “Psikomitoloji: ‘Ara-da-lığın’ Bir Karmaşa Olarak İnşası”, Doğu Batı Düşünce Der- gisi, S. 71, 2015, s. 33-79. 303. YALGIN-YALMAN, Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları I-II, Haz. Sabahat Emir, Kültür Bakanlığı Ya- yınları, Ankara, 1993. 304. Table № 1: Part of Forms for Continuing Medical Education in Otology and Neuro-Otology, Trakia University, Stara Zagora, Bulgaria № Forms for Continuing Medical Education in Otology and Neuro-Otology Date 2014 1. Hearing Loss -Functional Diagnostic and Treatment. International, Interdisciplinary Conference EAONO, Stara Zagora, Bulgaria May 23-25, 2014 305. For a few Children with Visual and Hearing Impaired. Interdisciplinary Round Table, Guest Lecturer Plamen Taushanov, Sofia February 28, 2014 306. 2013 3. Functional Surgery in Otology and Rhinology. International Conference, EAONO, St. St. Konstantin and Elena, Varna, Bulgaria October 18-19, 2013 307. Official Celebration of the Life and Heroism of Sv. Ivan Rilski; Concert Octet “St. Joan Damaskin”, St. St. Konstantin and Elena, Varna, Bulgaria October 19, 2013 308. Innovative Technologies Related to Health -Endoscopic Minimally Invasive Surgery, Technology Related to Health. Round Table;Stara Zagora, Bulgaria February 8, 2013 309. 2012 6. Official Celebration of the Life and Heroism of St. Ivan Rilski Miraculous. Music Concert, Hall State Opera Stara Zagora October 19, 2012 310. “The Future”. First Interdisciplinary e-Conference, Trakia University; EAONO, http:// www.prootology.domino.bg October 19, 2012 311. 2011 8. Official Celebration the Life and Heroism of St. Ivan Rilski Miraculous, Concert Op- era Stara Zagora, Bulgaria October 19, 2011 312. ORL’ Imaging -Clinical and Surgical Applications. Interdisciplinary, International Conferece, Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria September 17-19, 2010 313. 2009 10. From Theory to Practice, 10th Jubilee International, Interdisciplinary Con-ference in Otology and Neuro-Otology, EAONO, Stara Zagora, Bulgaria May 8-10, 2009 314. Medical and Social Aspects of Deafness. Challenges in our Country and the European Union. Regional Round Table Stara Zagora, Bulgaria January 26, 2009 315. 2008 12. Social Work, Education and Practice. Regional Round Table, Grand Hall, District Ad- ministration of Stara Zagora, Bulgaria June 4, 2008 316. Francophone ORL -Head and Neck Surgery Conference. EAONO, St. St. Constantine and Elena, Varna, Bulgaria May 25-27, 2008 317. Medical and Social Aspects of Diseases of the Head and Neck. Challenges Facing us as a Member of the EU. Regional Round Table, Stara Zagora April 8, 2008 318. 2007 15. Workshop French Cultural Institute, Embassy of France in Bulgaria. Cultural Attache Katherine Suward, Sofia, Bulgaria April 3, 2007 319. 2006 16. Rehabilitation of the Middle Ear. International, Interdisciplinary Conference, EAONO, Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria June 2-4, 2006 2005 17. 3 rd Symposium “St. Ivan Rilski Miraculous”. Interdisciplinary Meeting. Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria October 19-21, 2005 320. Pediatric Otology. International, Interdisciplinary Conference, EAONO, Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria June 16-19, 2005 321. 2004 19. 2 nd Symposium “St. Ivan Rilski Miraculous”. Interdisciplinary Meeting., Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria October 15, 2004 322. 4 th Balkan Congress of Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery, Sunny Beach, Bulgaria September 30-October 3, 2004 323. Intensive Summer Course. International Meeting in Otology and Neuro-Otology, EA- ONO, Sunny Beach, Bulgaria June 06-08, 2004 324. Modern Tendencies in the Surgical Treatment of Deafness -Socially Significant Dis- eases; Prof. Dr. Ivan Tsenev, Stara Zagora, Bulgaria April 22, 2004 325. 2003 23. Rilski Symposium “Prevention of Socially Significant Diseases” Dedicated to St. Ivan Rilski Miraculous. Stara Zagora Mineral Baths, Bulgaria October 15-16, 2003 326. Vertigo Meeting. International Conference in Otology and Neuro-Otology, EAONO, Stara Zagora, Bulgaria May 15-18, 2003 327. 2002 25. Friendly Meeting. International Forum in Otology and Neuro-Otology EAONO, Stara Zagora, Bulgaria May19-23, 2002 328. 2001 26. Official Scientific Session Dedicated to St. Ivan Rilski Miraculous. Drama Theater Stara Zagora, Bulgaria October 16, 2001 329. Reactivation of Balkan Society of Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery, Board Meeting 11th Panhellenic ORL Congress, Athens, Greece June 21, 2001 330. 3 rd Seminar in Otology and Neuro-Otology. 3 rd Videoseminar, EAONO, Interdisciplin- ary, International Meeting, Stara Zagora, Bulgaria May 24-26, 2001 331. 2000 29. 2 nd Seminar in Otology and Neuro-Otology. 2 rd Videoseminar, EAONO, Interdisciplin- ary, International Meeting, Stara Zagora, Bulgaria May 19-20, 2000 332. Pro Otology website of non-profit association “Pro Otology”. Idea and Design Prof. Dr. Pavel Dimov, Stara Zagora, Bulgaria May 21, 2000 333. 1999 31. 1 st Seminar on Otology and Neuro-Otology. 1st Videoseminar, EAONO, Interdisciplin- ary Meeting, Stara Zagora, Bulgaria May 21-22, 1999 334. REFERENCES DIMOV, M., “Musical Therapy with Drum Instruments in Children’s Hospital Parients”, 15 Years Continu- ing Medical Education in Otology and Neuro-Otology, ed. P. Dimov, Domino House, Print Duga+ Stara Zagora, Bulgaria, 2015. 335. DIMOV, P., 15 Years Continuing Medical Education in Otology and Neuro-Otology, ed. P. Dimov, Domino House, Print Duga+ Stara Zagora, Bulgaria, 2015. 336. ——————–, “Chronic Otitis Media-Diagnostic, Treatment and Qualification of Otosurgeons. Disserta- tion MSc”, Sofia, 2008. 337. ——————–, “Pro Otology”, web. ed. P. Dimov, Domino House, Stara Zagora, 2001; http://www.proo- tology.domino.bg ——————–, “Pro Otology”, Balkan Journal of Otology and Neuro-Otology, ed. P. Dimov, Vol. IV, Print 2M, Stara Zagora, 2004. 338. ——————–, Proceedings of the Rilski Symposium on Prevention of Socially Significant Diseases, Octo- ber 15-16, Print House 2M Stara Zagora, 2003. 339. ——————–, UZUN, C., “Dissemination of Scientific Collaboration in Thrace to the Balkans: the Otolar- yngology Example”, Abstract In: 15 Years Continuing Medical Education in Otology and Neuro-Otol- ogy, ed P. Dimov, Domino House, Print Duga+ Stara Zagora, Bulgaria, 2015. 340. ——————–, VALKANOV, P., 1 st Seminar on Otology and Neuro-Otology 1999, Domino Press Publish- ers, Stara Zagora, 1999. 341. ——————–, ——————–, 2 nd Seminar on Otology and Neuro-Otology, 2000, Printing Shibilev Stara Zagora, 2000. 342. ——————–, ——————–, Seminar on Otology and Neuro-Otology, 1st and 2nd Videoseminar May 1999 -May 2000, CD-ROM, ed. P. Dimov, Domino House Stara Zagora, 2001. 343. GAMBLE, F., Sequoia Symposium Cincinnati, Ohio Princeton University, 1997. http://www.thrivemove- ment.com/ ——————–, Thrive 2012 …What On Earth Will It Take ~ Full Movie https://www.youtube.com/ watch?v=fM2iZdooYFc 344. KALCHEV, P.-KANEV, N.-FILIPOVA, L. Stara Zagora -8000 Years. The Genesis of Europe, Zonta Club, Print Stara Zagora, 2011: 2-73. 345. MAGNAN, J., European Academy of Otology and Neuro-Otology. http://www.eaono.org/ SMOLENOV, Hr., Zagora-Varna Hidden Super Culture, Apollo Varna, 2012. 346. REFERENCES GARDNER, H. (2011), Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. 347. GITUNI, M. (2003), Emotional intelligence, Sofia, Education. 348. GOLEMAN, D. (2002), Emotional intelligence, Sofia, Cybele. 349. HOLOPOVA, B. (2009), A theory of the musical emotions: the experience of development issues, Academy of Music, 1/2009. 350. MARCHEVA, P. (2010), “Opportunities for work on children’s emotional intelligence in terms of musical ed- ucation in primary school”, Report on the occasion of the Third Sience Conference, Blagoevgrad. 351. ——————–(2015), Cards for emotional development through art. 352. ——————–(2014), “Opportunities for the development of emotional intelligence of student -teachers with art music”, 9-tj International Balkan Education and Science Congress, E., 1343-1345. 353. PETRUSHIN, B. (1987), Modelling of emotions through music, Moscow. 354. RIZOV, I. (2008), Interactive models for the development of personal and social skills at primary school age, Varna. 355. DALTON-PUFFER, C., “Content-and-Language Integrated Learning: From Practice to Principles?”, Annual Review of Applied Linguistics, Cambridge University Press, 2011, 31, pp. 182-204. 356. ——————–, SMIT (ed.), Empirical Perspectives on CLIL Classroom Discourse, Franktfurt, Vienna, etc… Peter Lang., 2007, pp. 7-23. 357. DO COYLE, “Relevance of CLIL to the European Commission’s Language Learning Objectives”, CLIL/ EMILE The European dimension Actions, Trends and Foresight Potential, ed. D. Marsh, Finland, 2002, pp. 27-28. 358. KOLLMUSS, A.-AGYEMAN, “Mind the Gap: why do people act environmentally and what are the bar- riers to pro-environmental behavior?”, Environmental Education Research, 8(3), 2002, pp. 239-260. 359. КОСТОВА, З., Концептуализация на екологичното образование, С., ФАБЕР. 360. KRAJHANZL, J., Environmental and Proenvironmental Behaviour, School and Health, Health Education: International Experiences, 2010, pp. 251-274. 361. MARSH, D. (ed.), CLIL/EMILE The European dimension Actions, Trends and Foresight Potential, UniCOM, Continuing Education Centre, Finland, 2002. 362. MEYER, O., Towards quality-CLIL: successful planning and teaching strategies, Puls, 2010, 33. pp. 11-29. 363. MUÑOZ, C., “Relevance & Potential of CLIL” CLIL/EMILE The European dimension Actions, Trends and Foresight Potential, ed. D. Marsh, Finland, 2002, pp. 35-36. 364. POTTER, G., “Environmental Education for the 21 Century: Where Do We Go Now?”, Journal of Environ- mental Education, 41(1), 2010, pp. 22-33. 365. RUIZ-MALLEN et al., “Contextualizing Learning trough the Participatory Construction of an Environmen- tal Education Programme”, International Journal of Science Education, Vol. 32, No. 13, September 2010, pp. 1755-1770. 366. VAKLEVA, Z., Contemporary Aspects of Ecological Education, Proceedings of the Anniversary Scientific Confer- ence of Ecology, ed. Iliana G. Velcheva, Angel G. Tsekov, Plovdiv, November 1 st , 2008, pp. 410-419. 367. WALTER, P., “Philosophies of Adult Environmental Education”, Adult Education Quarterly 1 Volume 6, No- vember 2009, pp. 3-25. 368. WILKINSON, R.-ZEGERS, V. (ed.), Researching Content and Language Integration in Higher Education, Maastricht, Universitaire Pers Maastricht, 2007. 369. WOLFF, D., “On the importance of CLIL in the context of the debate on plurilingual education in the Euro- pean Union”, CLIL/EMILE The European dimension Actions, Trends and Foresight Potential, ed. D. Marsh, Finland, 2002, pp.47-48. 370. ЛИТЕРАТУРА Виденов, М., Съвременната българска градска езикова ситуация, София, УИ “Св. Климент Охрид- ски”, 1990. 371. Георгиева, М., Обучението по български език в началното училище, Шумен, УИ “Епископ Констан- тин Преславски”, 2002. 372. Димитрова, Стефана, Предговор, // Прагматика на текста, София, АИ “Проф. Марин Дринов”, 2001. Димчев, К., Система в стилистичните занятия по български език, София, Народна просвета, 1977. 373. ——————–, Основи на методиката на обучението по български език, УИ Климент Охридски", 2010. 374. Иванова, Г., Играта, Минало и настояще, Пловдив, ИМН, 2004. 375. Петров, А. Обучението по български език -обучение по култура (Опит за футурологичен анализ) // Български език и литература, № 2-3, 2001, Издателство LiterNet, http://liternet.bg/publish/ apetrov/ kultura.htm, 03.07.2002. 376. ——————–, Проблеми на комуникативно ориентираното обучение по български език (5. -12. клас), София: Булвест, 2000, 2012. 377. Растие, Фр., Изкуства и науки за текста, София, ЛИК, 2003. 378. Янкова, Г.-Костадинова, Ст., За синтетичните (и/или комбинирани/комплексни) упражнения и мястото им в учебния процес по български език // Български език и литература, 2007, № 2. İkinci Dünya Savışı’ndan sonra Türkçe öğretimine olan olumlu yaklaşımlar, birçok öğretmen kılavuzu niteliğindeki kitabın hazırlanması sonucunu doğurmuştur. Özellikle azınlık Türk okullarına öğretmen yetiştiren eğitim kaynak ders kitabı ihtiyacı bu süreçte olmuştur. 1958 yılında kurulan özel “Dil Komisyonu"nun çalışmaları sonucu Türk yazı dilinin söz var- lığına birçok Bulgarca kelime ve ifade yerleşmiştir. Uygulanan dil politikaları bu dönemde çıkan ders olduğu gibi öğretmen kılavuz kitaplarına da yansımakta ve Türkçede kullanılma- yan birçok terim ve ifade Bulgarcadan uyarlanarak kullanılmıştır. Ancak 1964-1968 yılları arasında bu uygulamadan vazgeçilse de, 70’li yıllardan başlayarak 80’li yılların sonlarına kadar Bulgaris- tan Türkleri Türkçe eğitimden ve kültürel geleneklerinden tamamen yoksun bırakılmıştır. Demok- rasiye geçiş sürecinde durum değişmiş olsa da bu dönemde sadece bir öğretmen kılavuz kitabı ha- zırlanıp yayınlanmıştır. 379. KAYNAKÇA AHMEDOV, Sabri (1959), Tecrübelerim, Sofya. 380. CEMALOĞLU, Necati (2000), İlkokuma Yazma Öğretimi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. CEMALOĞLU, Necati-YILDIRIM, K. (2008), İlkokuma ve Yazma Öğretimi, Ankara, Nobel. ERGİN, O. (1941), Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul. 381. KOÇ, Raşit (2012), Okuma Yazma Öğretimi Yöntemleri ve “Ses Temelli Cümle Yöntemi” Uygulaması, Tur- kish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Tur- kic, Vol. 7/4, Fall 2012, Ankara, p. 2259-2268. 382. MAHMUDOV, Hüseyin (1968), Türk Dili Öğretim Bilgisi, Sofya. 383. MAHMUT, H. L., DEMİR, M. Mümün (1958), İlk Mekteplerde Türk Dili Öğretimi Metodikası: Pedagoji Mekteplerine Ders Kitabı, Sofya. 384. MEHMEDEMİNOF, Muhittin (1969), Türkçe Öğretimi Kılavuzu, Sofya. 385. ——————–(1960), I.-VII. Sınıflar İçin Türkçe Öğretmen Kılavuzu, Sofya. MEHMET, Fikriye-ÇAKIR, Süzan (2000), Türkçe Öğretmen Kılavuzu, Sofya. MEMİŞOĞLU, Hüseyin (1998), Bulgaristan’da Türk Kültürü, Ankara. 386. ——————–Geçmişten Günümüze Bulgaristan’da Türk Eğitim Tarihi, Ankara. 387. ——————–(2006), Bulgaristan’da Türk Muallimler Birliği, İstanbul. ŞİŞMANOĞLU, Beytullah (1958), Edebî Okuma Metodikası, Sofya. 388. VARTOLOMEEVA, Marija (1959), İlk Mekteplerde Lugat İşi, Sofya. 389. VASİLEVA, Julieta-MAHMUDOV, Hüseyin (1958), Alfabe Öğretimi: Alfabenin Öğretimine Dair Muallim- lere Metodik Kılavuz, Sofya. 390. YENİSOY, Hayriye Süleymanoğlu (1997), Bulgaristan Türklerinin Eğitim ve Kültürel Kalkınmasında Hiz- metleri Geçen Azerbaycan Aydınları, Bilgi Dergisi, Ocak, S. 3, Ankara, 1997. 391. ——————–(1997), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi VIII. Bulgaristan Türk Edebiyatı, An- kara. 392. ——————–(2007), Bulgaristan Türklerinin Türkçe Eğitim Davası, Bursa. 393. МАХМУДОВ, Х. (1965), Türkçe Öğretimi: Методическо ръководство за учителите по турски език в 1-7 клас, Sofya. 394. МАХМУДОВ, Х. (1965), Методика на обучението по турски език в средния курс: За студенти по турска филология при СУ “Климент Охридски”, София. 395. REFERENCES АLYAMOVSKAYA, V. G., Modern approaches in educational institutions, М. 1992, p. 5-60. 396. ANDREEVA M, B., “The role of motor activity in children with mental retardation”, Primary school, 1995, № 3, p. 63-79. 397. GALANOV, A. S., Games which heal, M. 2004, p. 9-69. 398. МАSTYUKOVA, Е. М., Healing education, М. 1997, p. 18-72. 399. MILENSKI, Iv., “Development and supervision of in mentally retarded children”, Special education, 2004, № 1, p. 21-27. 400. Narskina, G. I. (ed.), Physical rehabilitation and health strengthening of children of preschool age, Minsk, 2002, p. 4-58. 401. TERZIISKA, P., “The role of the game for the personality development of mentally retarded students of pri- mary school age”, Primary school, 2004, № 2, p. 63-79. 402. REFERENCES ANDREEV, M. (2001), “Learning process”, Didactics, Sofia. 403. BORISOVA, T. (2013a), Literacy and Reading 1-4 Class, Stara Zagora. 404. ——————–(2013b), Adoption of the text and speech development through reading, Stara Zagora. IVANOV, G., PANAIOTOVA, I. (2006), Speech development in technical and technological training -1-4 Class, Stara Zagora. 405. ——————–, VASILEVA, E. (2012), Fundamentals of Primary School Education, Stara Zagora. 406. ——————–(2008), Pedagogical interaction in technological preparation of children from 3 to 11 years, Stara Zagora. 407. ——————–, KALINOVA, A. (2015), Subject-subjective interaction in technological education -kinder- garten and primary school, Stara Zagora. 408. VASILEV, D. (1992), Pedagogy, University edition, Sofia. 409. VASILEVA, E. (2002), Child in elementary school, Sofia. Veya: “Seni bu hüsn kemal ile, cemal ile görüb”/“Korktular Hakk dimeye, tez dönüb insan dediler.” Yine Nesimiye göre; güzele mana gözü ile bakılırsa, ondakı, onun çehresindeki Allah'a mahsus izleri görebilir. Mana gözü ile her kim ki Tastik ederek söyledi, vallah bu hudadır (Nesimi, 1972: 33) 410. Hürufi Nesimi gibi güzele mana gözü ile bakan Cavid Efendi'de sevgi ve güzellik Allah se- viyesindedir. Güzelliğe âşık, seven insanın yolu kendini idrakten geçer, yani seven insan kendini bilir, allahlaşır. Güzellik dünyanın şaheseridir. Onu seyretmek azdır, onu sevmek, ona tapınmak la- zımdır. Aşk ve güzellik vahdette daha kamildir. Güzellik hakikattır. Cavid Efendi'de meydana çıkan Fuzuli geleneğini seciyelendiren Prof. Dr. Y. Karayevrek yazar: "Dahi Fuzuliden sonra Fuzuliye benzerliği ile yok, Ondan farkı ile hayretlendiren ilk büyük romantikler bu devrde yetişir” (Kara- yev, 1985: 104). Cavid efendi gibi… XX yy. başlarında “felsefi şiirde kendi sözünü diyen büyük romantiklerden olan Cavid Efendi’de “Füzuli geleneği” kendi “tekrarsız, benzersiz bedii edası ve felsefi manası ile meydana çıkır” (Ka- rayev, 1985: 104). Bir Şarklı gibi, Cavid Efendi’de güzellik ölçütü çok meraklıdır. En orijinal fikir- leri tebliğ eden Cavid Efendi’nin ideali igüzellik ve sevgidir. Güzellik ve sevgi… O her zaman romantikler için ideal olmuştur. Romantikler yalnız ilhamla terennüm eder, “hadise ve nesnelerin üzerinden adilik perdesini götürerek, onların arkasındaki gü- zelliği meydana çıkarırlar” Bu ise artık ilahi güzelliktir. İlahi güzellikse adi mantıkla derk olunmaz. Buna göre İbni Arabi: “Gördüyüm güzellik idraka sığmır” -diyor. “Kadim Yunanlar kainatı boş yere “kosmos” -güzellik diye adlandırmıyorlar ki… Güzellik ve aşk bir çift kanat gibiler. Aşk güzellik, güzellik deyince aşk anılır. Gü- zellik önünde cezbolunan insan kendini bulur. Cavid Efendi’nin, sanatı güzellik ve aşkın nurunda oluşmuş bir sanattır. Güzellik aşkın yaratıcısıdır, aşk insanın. Aşk insanı yeniden yaratır, Onu müdrikleştirir, mer- hametli yapar. İnsanı seven Allah'ı da sever. Veya, kendini bilen Allah'ı da bilir. Allah'ı bilen ve se- ven insan manen zengin olur. Eğer güzellik sebebse, sevgi neticedir. Sevginin neticesi insanlık, ha- kikat ve yüksekliktir. Çünkü güzellik varlığın keyfiyyetçe tezahürü hadisesidir. Eğer güzellik hüsn nesnesiyse, aşk hüsne-güzelliğe olan münasebettir. Cavid Efendi'nin arzusu insanları kamil, müd- rik, hayra tapınan olarak görmektir, Onun inadla propoqandasını yaptığı aşk ideası kendini idrakin anahtarıdır. Örneğin: Nizaminin Hosrov'u da Şirin'in aşkı sayesinde manevi tekamül yolu geçe- rek değişir. İnsanın tekamülünde ve kendini idrakte aşkın gücü bilinemez. Doğu için de, Batı için de bu geçerlidir. Goethe "sevgi müntehabatını bütün kitapların müntehabatı" olarak adlandırmışsa, M.Girişveld sevginin kudretini değerlendirirken daha da ileri giderek der: "Muhabbetin (aşkın) nefesi dünya kaosunu nizama salar, ahenksizliği ahenge çevirir." Bu anlamda, romantik Cavid Efendi'nin bütün yarattıkları sevgi müntehabatıdır. O, insanın aşk ve güzellik ışığında arınarak kendini idrake kadem bastığına inanırdı. Cübran da "güzelliği ihtiyaç değil, vecd" sayardı. Güzellik ve aşk Cavid Efendi sanatında büyük harflerle yazılmış sanat idealidir. Şairler ma- lum, saf, yüksek, ulvi manevi değerlerin taşıyıcısı, hakikati insanlara açan söz ustası, kahinlerdir. Bu da onları Allah'a yaklaştırır. Losev'e göre; "Sevmek yükselmektir, seven insan ise dahidir." Dünya baştan başa güzelliklerle doludur, yeter ki "dünyadaki, kainattaki, tabiattaki ve insandaki güzelliği duysunlar, güzelliklerden zevk alarak büyük aşkla sevmeği becersinler, güzellik ve sevgiyi hakikat gibi idrak etsinler. Dünyadaki güzellikleri insanın yarattıkları da güzel olur. Söylenenlere göre, kadim Yunаnistаnın Dеlfi tapınağı’nın girişinde yаzılıdır: “Kendini idrak еt! Ondа Аllаhı dа, kаinаtı dа idrak еtmiş olаrsаn" (Göyüşov, 1074: 19). 411. Aslında, Yunаnlаr bu fikri Şark hаlklаrının felsefesinden almışlar. İnsаn önce kendinden haber- dar olmаlıdır, sonra tabiattan. Edebiyat büyüklerimizden olan Nizаmi Gencevi'ye göre de insаn ilk önce kendinden haberdar olmalıdır ki, sonra tabiatı idrak edebilsin. İnsаnlа tabiat bir tаmdır. Kаinаtı idrak etmek için insаn ilk önce kendini idrak еtmelidir. Aşk kendini bulmakta, kendini idrak etmede insana vesiledir. Öyle ki, eğer sevenin mahiyyeti kendini başka bir bende unutmaksa, bu yok olma ve unutmada ilk defa kendini bulmaktır. Her zаmаn güncel olan kendini idrak meselesi Cаvid yaratıcılığı için de aynıdır. Dünyanın en büyük keşifi insanın kendini idrak etmesidir. Hüseyin Cavid Efendi'nin Aşk ve Güzellik Felsefesi O'nun "Şeyh Senan" eserinin merkezinde kendini idrak vardır. Aşkla beraber kendini de bu- lan tarikat şeyhi kendini idrak etmeğe niyet eder. Şeyhin kalbinde onа yаsаk olunmuş, toprаktаn ve vаrlıktаn gelen bir şeye doğal duygular bаşkаldırır, bu duygular kalbindeki dalgalanma ve sаrsıntılаrа son koyar. Bu hiss büyük aşk, dünyevi ihtirаstır ki, Şеyh Senаn'а hala rüyаdа sirаyet еtmiş, "Şеyh, gel, gel!/ "Sеvimli Senаn, gel!" -diye O'nu başka bir аleme davet еtmiştir. Lеv Tolstoy yаzmıştır ki, "aşk olаn yеrde Аllаh vаr", yani kalbinde sеvgi gezdiren insаn Аllаhtır. Cаvid Efendi’de de aşk Tаnrı katındadır. Güzellikle aşk diаlеktik vahdettedir ve onlаr kаrşılıklı şekilde birbirini tаmаmlar. Cavid Efendi’nin “Şеyh Senаn"ındа insanı Tаnrı yüceliğine çаğırış vаr. Bu çаğırış sеverek Allаhlаşmаğа çаğırıştır. Eserdeki tarikat mürşidinin laz güzeli Humara olan aşkı gitgide şekillene- rek felsefi bir mаhiyet kazanıyor: Aşk idrаk için kаmаl ister, Ehli hаl ister, ehli zevk ister. Aşk için cаn nisаr еden erler, Ebedi bir içinde güler (Cavid, 2007: 89-90). 412. Humаr'ın aşkına mübtelа olan şeyh aşkı için dininden gеçer, şarаp içer, domuz otlаtır. Kudsiyet ve ulviyetin tezahürü olan Humаrın simаsındа Senаn “ilаhi aşk"ı bulur, kendi gеçmişini, kendini unutur. Zamanla öğrendikleri bu büyük aşkın karşısında önemsiz ve sönük gö- rünüyor. Çünkü artık o, Humаr’ın simаsındа аrаdığı mutlak aşkı bulmuş, kendini idrak etmiş aşık- tır. 413. O’nu bu aşıklık zirvesine götürense aşktır. Derler; “nerede ilahi varlıktan nişane varsa, orada hak adalet, hakikat ve güzellik var. Demeli, her yerde var. Sadece gören göz lazımdır. Bunu gören- ler bu dünyayı hisse hisse yok, bütünlükte severler. Bunu görenler için sevgi evrenseldir” (S. Hali- lov). Şeyh de bunları görür. Aynı aşk Humar’da da var. O da kendini bulduğu Senan’a kavuşmak için çırpınıyor. Aşkla ken- dini idrak etmiş Humаr’lа Senаn’ı birbirine bаğlаyаn Hakikate yetmek aşkıdır. Cаvid Efendi'nin "…Beni öldürseler de, ben yаşаrаm, terk еdib helgi-Hаlik'e koşаrаm" (Cavid, 2007: 89-90) -diyen Senаn'ı için gеriye yol yoktur. O'nun yüzü gökleredir. Bu ilаhî aşkın zaferidir: Yükselen mahv olur, fakat inmez! Nuri-hakk dаimа yаnаr, sönmez! Hаyır, аlçаlmаm, isteğen gelsin, Beni her kim sеvirse yükselsin (Cavid, 2007: 120) 414. diyerek nehre atılan aşıklar bulutlаr içerisnde kol kola uçаrаk göklere yükselirler. Malum, romantikler her zaman "aşkla dini birbirine yakın bulmuşlar, çünkü her ikisinin cevhe- rinde saflık ve paklık var. O'nlar mahiyyet itibarı ile aynı kaynaktan gıdalanıyorlar. Her ikisi kendi başlangıcını meftunluk, hayranlık ve şevkten alır. Dinde Tanrıya meftunluk, inam hem direk, hem de perestiş vasıtaları ile ifade olunur. Bu aşka da aittir. “Yar” hem aşk menbaı olan Tanrıdır, hem de âşıkına cefa veren yardır. Lakin her ikisinin cefası âşık için hoştur" (Ekberov, 1977: 240). Bu manada, Cavid Efendi'nin "Çünki ben aşiki divanesiyim,/Ben o hüsnün deli perverdesi- yim" -mısraları birçok gizli istekleri yada salar", insanın manevi dünyasının sırlı-mucizeli bir alem olduğuna inam yaratır. Celalettin Rumi yazıyor: "Ulu Tanrı güzeldir ve güzelliği emreder." Sözsüz ki, ulu Tanrının emrettiği güzellik cemal güzelliği yok, kalb, ruh güzelliğidi. Çünki her sevilen şey güzeldir. Sert ka- yaya, boz daşa sevgi gözü ile baksan güzel görüner. Her şeye sevgi gözü ile bakmak ise ruhu güzel olanlara aiddir. Çünki “kainatın bir zerresi olan insan ruhu cihanı ve kainatı ehtiva etmek küdre- tindeymiş! Bunu tene yok, ruha tapınanlar, cismani ihtiyac için yok, ruhani ihtiyac için yaşayanlar, dünyanı ruhun işığında seyr edenler daha iyi bilirler!” (Halilov) Bu manada ruhani ihtiyaç için yaşayanlar, dünyayı ruhun ışığında seyredenler, yüzü Tanrıya doğru olanların, Hakk'a kavuşmak aşkı ile yananların yolu güzellik ve aşkın odunda kavrularak bü- yük bir yoldan, aşk yolundan geçer. Güzellik olan yerde aşk, aşk olan yerde her şey var. Güzellik hakikattir, Allahın (küllün) bir zerresi kifayettir ki, Onu kendinde taşıyan insan (cüz) sevilmeği hak etsin. Bu fikirlere Fuzulinin “Rindü Zahid” eserinde şu şekilde rastlıyoruz. Rind diyor: “Gü- zellik Allah simasının aynasıdır, Allah’ı bulmak isteyenlerin maksada çatmaları için yol gösterendir. Cemal Allah nurunun mazharıdır, ebedî feyzin menşeidir. O her yerde hakiki menşei olur. Zannetme ki, güzellik su ve balçıktan ibarettir. Belki güzellik bir hakikatdir ki, güzel yüzde de aşı- kara çıkıptır. Camal sahibi bir oyuncaktır ki, camal gösterir” (Fuzuli, 2004: 47). Nizami, Nesimi, Fuzuli gibi, Cavid Efendi de aşk ve güzellik, zaman ve tabiat, insan ve kader karşısında “şiirin ileri sürdüğü edebî sorulara tam katiyyetle, orijinal cevaplar vermiş”, Onun Kainat ve Tanrı duygusu kendine yer etmiş yaratıcılığında güzellik ve aşk probleminin bedii hali çok de- rin bir şekilde felsefi mahiyetini bulmuştur. Zaten Türk şiiri demek, Аsumаn şiiri demektir. Araştır- macı A.Turan "yerde karar tutamayan" Türk şiiri hakkında yazar: "Türk poеziyаsı Аsumаn şiiridir, hеle bunа göre de, yеrde karаr tutаmıyor. Üstündeki göğün de kаtıldığı suretler sistеmi ile kadim runik yаzılаrının yаzаrı, "Kаnаtlаndık kuş olduk, uçtuk elhemdülillаh" diyen Yunus, arşı vаrlığınа sindirmiş Nesimi, аhı felekleri yаndırаn Fuzuli ve "semа şаiri" Cаvid göklerden аyrılаmadılar" (Tu- ran, 2004: 346). Mehz bunun için; "arşı içine sindirdiğine göre Nesimiyi idam еdenler”, “gökle- rin şаiri olduğunа göre Cаvid Efendi’yi idаm еtdiler” (Turan, 2004: 349). Hakikaten de, “Hak be- nim, hak bendedir"diye Ortа asırları derisi soyulmakla hayretlendiren, fakat akidesinden dönmeyen Nesimi cesаreti ile, “Ben fakat hüsnü hudа şаiriyim, yеre inmem de, semа şаiriyim” -diye kendi meramını beyan eden Cavid Efendi acımasız Sovyetler döneminde bile gökler şаiri olаrаk kаldı, hiç zаmаn yere inmedi. O, Tаnrı’yа beraber tuttuğu büyük aşkı, аlemleri yаrаtаn sеvgini terennüm еtti. “Şеyh Senаn"dа mevzuyа felsefi manа yüklemiş olan şair mutlak aşkına kavuşan tarikat mür- şiti Şеyh Senаnın timsalında İslаmî tarikattan uzaklaşarak yеni bir felsefi tarikatın" "Büyük aşk!, "Sevgi dini" tarikatının esasını Belirtelim ki, Cаvid Efendi'nin yаrаttığı tarikat "Sevgi tarikatı" Klаsik Edebiyаt'tа olduğu gibi sufizmden, hurufizmden, pаntеizmden farklıdır, yani Cаvid Efendi Nesimi gibi sufi dеğil, Onda Tаnrıyа sеvgi değil,yalnız aşk ve güzellik vasf edilir. Bu anlamda, kainat ve Tanrı duygusu ile yazıp, yaratan, “ben fakat hüsnü huda şairiyim, yere inmemde sema şairiyim” diyen, eserlerinde insаnlаrı Göklere-sesleyen gökler şairinin yarattıkları da yüce Tanrı içindir, Tanrıya edilen dualar, söylenen fısıltılardır. İnsanları yüksekliğe sesleniştir. Şairin “Beni her kim sеverse, yükselsin” felsefesi, bu yükseliş entеlеktüel düzlemde değil, dаhа çok manevi düzlemde hayata gеçirilir. Çünkü Аllаhı sevmek, ancak inаnmаk yani mukaddeslik duy- gusu ile idrak еtmek olur. Cavid Efendi de insanın kendini idrak etmesi için aşk ve güzellik yolundan saflaşarak kamil- liğe doğru yol alması gerektiğine, mukaddeslik duygusu ile idrak ettiğine inanırdı. O, güzellik de- diğinde aşkı, aşk dediğinde ise güzelliği ve her ikisinin birleşmesinde ilahi aşkı düşünürdü. Sonuç Dünyada en saf şey su ise, o da toprağın altından, taşların dibinden saflaşa saflaşa, durula du- rula toprağın üstüne çıkar. Baştanbaşa kötülüklerle dolu olan dünyada saflaşmak, kendini idrak için bir tutanak, tapınacak bir şey varsa o da aşk ve güzelliktir. "Benim tanrım güzelliktir, sevgidir" dü- şüncesini paylaşan Cavid Efendi'de de aşk insanın kendini idrakına vesiledir, hakikate çatmak için gösterilen cilvedir. İngiliz şairi John Keat'sa göre: "Güzellik -hakikatdır, hakikatsa güzelliktir. Bi- zim bütün bildiğimiz ve umumiyetle, bu dünyada bilmemiz gereken her şey budur." Cübran Halil Cübran ise "Güzellik neğmesi"sinde şöyle der: "Ben -seadet eviyim, ben -sevinc kaynağıyım, ben emin-amanlığın başlanğıcıyım... Ben şairlerin ilhamcısı, sanatkarların rehberi, musikicilerin müalli- miyim... ben çocuk gözlerinin bakışıyam... Ben -hakikatam, ey insanlar! Ben -hakikatam... ve bu size malum ola bilenlerin en iyisidir!" O vakit Cavid Efendi "bu dünyada bize malum olanların en iyisi"ni güzellik ve aşkı hakikat gibi vasfederken bilmiştir, diyebiliriz. Meramını her zaman "Hakikat isterim, yalnız hakikat", "Esiri olduğum bir şey varsa, o da hakikatdır" diye beyan eden Cavid Efendi şeriat yolundan geçerek tarikata, tarikat yolundan ge- çerek marifete, marifet yolundan geçerek hakikat yoluna kadem koyan bir sanatkârdır. Hakikatten öte ise yol yoktur. Mukaddes kitabımızda bizlere buyrulur: "Siz "Hazreti insan"sınız. Kendinizi tanıyın. Her şey Sizde başlıyor. Mahlukatın omurga sütunu olduğunuzu İnsan hem yoldur, hem yolcu. Yolcu yolu tanımak istiyorsa, kendini tanımalıdır. Meziyetlerini, üstünlüklerini, alışkanlıklarını, me- suliyetlerini, haklarını…” (İslamoğlu, 2010: 3). 415. Kanımca, aşk ve güzellik ışığında oluşan Cavid sanatı uzun yıllardır “hem yol, hem yolcu olan insana kendini tanımakta”, “meziyetlerini, üstünlüklerini, alışkanlıklarını, mesuliyetlerini, haklarını…”, “mahlukatın omurga sütunu olduğunu öğretmekte, bir sözle, “yolu tanımak isteyen yolcuya” kendini idrakte kılavuzluk yapmaktadır ve dünya var oldukça da bu göreve hizmet edecektir. KAYNAKÇA CAVİD, H., Eserleri, C. I, Bakü, Elm, 2007. 416. EKBEROV, Z., Cаvid’in “Şеyh Senаn” Fаciası, Bаkü, Işık, 1977. 417. FUZULİ, M., Eserleri, C. 1, Bakü, Doğu-Batı, 2005. GARAYEV, Y., Edebî Ufuklar, Bakü, Gençlik, 1985. GÖYÜŞOV, Z., Dаhile Pencere, Bаkü, 1978. 418. HALİLOV, S., “İblis’te Felsefi Mоtifler”, Cаvid Felsefesi, Bakı, Kanun, 1996. İSLAMOĞLU, M., Tevsiyyeler-1, Bakü, 2010. NESİMİ, Fars Divanı, Bakü, 1972. 419. TURАN, A., İrfаn Çobаnı, Bаkü, Аrаz, 2004. 420. ——————–, Hüsnü Hudа Şаiri, Bаkü, Çаşıoğlu, 2000. bir yaklaşımı içerir ve bilgi ile bağlantısı oranında geçerliliğini sürdürür. Güzellik Platon’dan ça- ğımız düşünürü Heidegger’e değin bir içerik kavrayışı yolu olarak görülmektedir (Bozkurt, 2013). Sanattan ve yaşamdan “güzelliği” çıkardığımızda yerine konacak başka bir kavram yoktur. 421. KAYNAKÇA ALTUĞ, Taylan (2012), Son Bakışta Sanat, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. 422. ARTUN, Ali (2011), Sanat Siyaset, Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politika, İstanbul, İletişim Yayınları. BOZKURT, Nejat (2013), Sanat ve Estetik Kuramları, Ankara, Sentez Yayınları. CEMAL, Ahmet (2009), “Güzellik, Estetik ve Bilgi”, Cumhuriyet Gazetesi, 24 Eylül 2009, s. 15. 423. DEDE ÖZBAŞARAN, Nilgün (2006), “Sezgi mi? Akıl mı Üstün?”, Cumhuriyet Bilim Teknoloji Dergisi, 5 Ocak 2006, S.1033, s.12. (Kaynak: Der Spiegel 15/2006). 424. EROĞLU, Özkan (2015), “Sanat Bilimi Üzerine”, Cumhuriyet Bilim Teknoloji Dergisi, 11 Eylül 2015, S.1486, s.19. HUNLER, Hakkı (2011), Estetiğin Kısa Tarihi, Ankara, Doğu Batı Yayınları. 425. KAGAN, S. Moissej (2008), Estetik ve Sanat Notları, İzmir, Karakalem Yayınları. KUSPIT, Donald (2010), Sanatın Sonu, İstanbul, Metis Yayınları. 426. SÖĞÜT, Mine (2014), “Bizim Korkunç ve Büyülü Gerçeklerimiz”, Cumhuriyet Gazetesi, 22 Nisan 2014, s. 14. SÖZEN, Metin, TANYELİ, Uğur (1986), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Remzi Yayınları. TUNALI, İsmail (1989), Estetik, İstanbul, Remzi Yayınları. 427. UHRİ, Mehmet (2014), “Bilgi Çağı Savaşları”, Cumhuriyet Bilim Teknoloji Dergisi, 11 Nisan 2014, S. 1412, s. 18. aktif olarak yaşadıklarını; topluma yol gösterici pozisyonda olduklarını; insanlığa her zaman şifa, umut, sevgi ve inanç aşıladıklarını söyleyebiliriz. 428. ANBARPINAR, Elif, Türk Resminde Melankoli (1960-1980), Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ens- titüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Resim-İş Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Si- vas, 2012. ARIK, Ali C., ÖZSAN, Hande, “Psikosomatik Deri Hastalıkları”, OMÜ-Tıp Dergisi, C. 8, No: 2, 1991, s. 429. ARNOLD, Wilfred Niels, Journal of the History of the Neurosciences, Vol. 13, No. 1, 2004, pp. 22-43. 430. BLUMER, Dietrich, The Illness of Vincent van Gogh, AM J. Psychiatry 159: 4, April 2002. BOGOUSSLAVSKY, Julien -HENNERICI, M. G. -BAEZNER, H. -BASSETTI, C., Neurological Disor- ders in Famous Artists, 3. Bölüm, Karger Medical and Scientific Publishers, 1 Ocak 2010. 431. BYWATERS, ML, Bywaters E.G. L., Paul Klee: The Effect of Scleroderma on his painting, 1987. CARAMAGN, Thomas C., The Flight of the Mind: Virginia Woolf’s Art and Manic-Depressive Illness, Ca- lifornia Press, 1992. 432. CHAMBERS, J. A., Relating Personality and Biographical Factors to Scientific Creativity Psycological Mo- nographs: General and Applied, 78, 1964, (Whole No. 584), 1-20. 433. CURRIE, G., “Let’s Pretend: Literature and Psychology Lab”, Times Literary Supplement, September 2, 2011, 14-15. 434. GARY, Davis, A., Encyclopedia of Creativity, Two-Volume Set, ed. Steven R. Pritzker, Academic Press, 1999. HELMREICH R. L., Spence J. T. & Pred, R. S., “Making it without losing it: Type A, achievement motiva- tion, and scientific attainment revisited”, Pers Soc Psychol Bull, 1988 Sep;14 (3): 495-504. 435. HILL, Adrian, Art Versus Illness: A Story of Art G. Allen ve Unwin Ltd, Londra, 1945. JOHN, Oliver P., RICHARD W., ROBINS, Lawrence A. Pervin, Handbook of Personality: Theory and Re- search, Guilford Press, Newyork-London, 2010. 436. KAUFMA, James C., Creativity and Mental Illness, Cambridge University Press, 2014. KLEIN, Adam G., Frida Kahlo, Great Artists, Abdo Publishing Company, USA, 2010, p. 5-10. 437. KOPTAGEL, İLAL G., Psikosomatik: Psikonevroz Psikosomatik Psikoterapi, AB Ofset, Ankara, 2010, s. 72-114. 438. MATISSE, Henry, FLAMISTE, Jack, D., Matisse On Art, University of California Press, 1995, p. 6. 439. PLATO, Phaedrus, Çev.: James H. Nichols, Cornell University Press Ithaca and London, 1998, s. 47. 440. POST F., “Creativity and psychopathology: A study of 291 world-famous men”, British Journal of Psychi- atry, 165, 1994, 22-34. 441. ROE, Anne, The Making of a Scientist, New York, Dodd, Mead, 1953. 442. SMULEVICH, AB., SYRKIN, AL., KOZYREV, VN., DROVIZHEV, MIu., IBANOV, S., ZELENINA, EV et al., Psychosomatic disorders clinical picture, epidemiology, therapy and models of health services, Zh Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova, 1999, 99:4-16. 443. STEVEN, M. Smith, REBECCA A., Dods, Texas A&M University, Encyclopedia of Creativity, Two-Volume Set, ed. Steven R. Pritzker Academic Press, 9 Agu 1999, C. 2, s. 39. 444. SUSSMAN, Adrienne, Mental Illness and Creativity: A Neurological View of the “Tortured Artist”, Stanford Journal of Neuroscience, Vol. I, Issue 1-Fall 2007, s. 21. 445. SUTER, Hans, Paul Klee and His Illness, Karger Medical and Scientific Publishers, Basel, 2010. 446. ——————–, “Paul Klee’s Ilness Systemic Sclerosis and Artistic Transfiguration” in Neurological Disor- ders in Famous Artists, 3. Bölüm, Julien Bogousslavsky vd. 447. YAZICI, Güleç Medine, “Psikosomatik Hastalıklarda Mizaç ve Karakter”, Psikiyatride Yaklaşımlar- Current Approaches In Psychiatry, 2009, 201-214. 448. REFERENCES ALEXANDROVA, D., VALCHEVA, I., KANGALDZHIEV, I., “Application of Paneurhythmy for the treat- ment of diabetes”, Second Conference of Paneurhythmy-reports, (published NSA and association Pan- eurhythmy), Sofia, 2003. 449. CHERVENKOVA, L., “Survey of psycho-physical changes occurring in practice of Paneurhythmy”, Sport, Society, Education, Vol. 9, Sofia, 2004. 450. ——————–, “Survey of the immediate changes in self-esteem, activity and mood during in training of Paneurhythmy”, XV Science Conference “Person. Motivation. Sport”, 2009. 451. ——————–, ZHELYAZKOVA, KOYNOVA, Z., “Research of Paneurhythmy, healing capabilities of Pa- neurhythmy, Erasmus intensive program “presentation of Paneurhythmy: health, creativity and socia- bility with the Bulgarian system of recreation”, 2010. 452. KALEV, D., DJEDJEV, I., POPOV, D., “Wellness potential of Paneurhythmy”, First Conference of Paneu- rhythmy-reports (published NSA and association Paneurhythmy), Sofia, 2001. 453. KONSTANTINOV, M., BOEV, B., TODOROVA, M., NIKOLOV, B., Book “The Teacher”, edition “White Brotherhood”, Sofia, 2005. 454. MALCHEV, M., DIMITROVA, V., SAKELARIEV, I., “Influence of Paneurhythmy on spinal”, Second Con- ference of Paneurhythmy -reports (published NSA and association Paneurhythmy), Sofia, 2003. ZSHELIASKOVA-KOYNOVA, Z., CHERVENKOVA L., “Effects of Paneurhythmy on Personality Charac- teristics of Practitioners”, (paper presented at the Southeastern European Regional Conference of Psy- chology), Sofia, 2009. 455. Sa’dîliğin âdâb ve erkânının sistemleşmesi İkinci Pir sayılan Şeyh Muhammed Sa’düddîn Efendi ile başladığı ve bu tarikat seyri içerisinde Sa’dîliğin başta Şam merkez olmak üzere Hama 9 , Humus 10 , Halep, Akkâ 11 , Nablus 12 , Sayda 13 gibi merkezlerde, XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren de Balkanlarda yaygınlık kazanarak Süleyman Âcizî Baba’nın lakabına nispeten Âciziyye 14 kolu vasıtasıyla faaliyet gösterdiğini anlıyoruz. Tarikatın Anadolu’ya yine aynı yüzyıllarda Sa’düddin Cebâvî’nin oğlu Şeyh Burhâneddin Osmân veya Kastamonulu Şeyh Osmân ile girdiği kabul edil- mektedir. Bunun akabinde tarikatın yaygın bir coğrafya üzerinde Osmanlı’ya uzun yıllar başkent- lik etmiş olan Bursa, Edirne ve İstanbul 15 başta olmak üzere Kastamonu, İzmir ve Tekirdağ’da da birçok tekke açtığını görmekteyiz. 16 Birçok tasavvufi tarikatta olduğu gibi Sa’diyye tariki içinde de musikinin yeri ayrı bir önem arz etmektedir. Yukarıda bahsi geçtiği gibi İslâm’da mûsikinin yeri geçmişten günümüze hep tar- tışma konusu halini almış olsa da hatta musiki genelde pek hoş karşılanmamış 17 olsa da sûfîler; semâ ile ilgilenmeye, musikinin dini duyguları uyarıp coşturan bir özelliğe, insanı Allah’a yaklaştı- ran bir meziyete sahip olduğuna inanmışlardır. 18 İnançer (1999: 9)‘in de vurguladığı gibi “Tasav- vuf hayatının dış yüzüne çarpan en belirgin özellik, sanata olan bağlılıktır. Öyle ki Allah’ın “El- Mübdî” (ibda edici bedii eser yaratıcı) isminin tecellisi olan güzel sanatların her kolu ile tasavvuf ilgilenmiştir. Çeşitli tasavvuf ekolleri demek olan Tarikatlarda “Âyîn-i Evliyaullâh” denilen tasav- vufi ayin ve törenlerde yer alan, en geniş anlamıyla dans, en yüksek anlamı ile mûsiki, burada amaç olmayıp, kişiyi Hakk’a çekmek, Hak için nefsin tuzaklarından kurtarıp Hak yolu için tu- zağa düşürüp avlamak amacıyla kullanılan bir araç olmuştur.” 19 Tabii ki bu yol Sa’diyye meclis- leri içinde geçerliliği korumuştur. Her tarikatın kendine has bir “ayin” düzeni bulunmaktadır. Öyle ki bu ad birçok farklı tari- katta birçok farklı ad ile anılmaktadır. Örneğin; Mevlevilerin “semâ” dediği âyîne, Nakşbendiler “hatm-i hâcegân”, Kadiriler “devran”, Halvetiler “darb-ı esmâ”, Sa’dî ve Rîfâiler ise “zikr-i kıyâm” demişlerdir. 20 Edebiyat, musiki ve dansın yardımı ile yapılan tüm bu ayinler, her tarikatın kendi- sine has olan bir yapıya sahip özel “Evrâd"ı 21 ile başlar. Bundan dolayıdır ki Sa’diyye tarikatında 456. Hür Mahmut Yücer, Şeyh Sa’deddin Cebâvi ve Sa’dîlik, İnsan Yayınları, İstanbul, 2010, s. 77-79. 457. Günümüzde Kudüs’ün kuzeyinde yer alan ve Batı Şeria Filistin idaresinde olan bir şehirdir. 458. Günümüzde Lübnan’ın güneyinde Cenub vilayetinin merkezi olan bir şehirdir. 459. Sa’dîliğin beş kolundan biridir. Bu kolar “Şerrâbiyye, Tağlibiyye, Abdüsselâmiyye, Vefâiyye ve Âciziyye” olarak bi- linir. 15 Otuz iki Sa’dî tekkesi açıldığı bilinmektedir. 460. Hür Mahmut Yücer, Şeyh Sa’deddin Cebâvi ve Sa’dîlik, İnsan Yayınları, İstanbul, 2010, s. 27-55-154-155-235; İsmâil Hakkı, age., 2015, s. 7-8-9. 461. Kur’ân-ı Kerim’de musikinin leh ve aleyhinde verilmiş açık bir hüküm yoktur. Ayrıca Hz. Peygamber efendimiz dö- neminde musikinin uygulama alanı bulduğu birçok sahih hadis ile de sabittir. Lâkin kuşku yok musikinin yapıldığı amaç ve ortam önemlidir. Ayrıntılı bilgi için bk: İmam Gazali, Hüccetü’l İslâm” İhyâu Ulûmi’d Dîn-Semâ’ ın Zâhiri ve Bâtıni Âdâbı, (Çev.: Ahmet Serdaroğlu), C: 2, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1995. 462. Kâmil Yılmaz, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014, s. 16. 463. Ömer Tuğrul İnançer, “Osmanlı Tarihinde Dinî Musiki”, Musikî Mecmuası, Yıl: 52, S: 465, Haziran/1999, s. 19. 464. Cinuçen Tanrıkorur, Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, Dergâh Yayınları, Ankara, 2005, s. 107. 465. Evrâd “vird” kelimesinin çoğuludur. Vird, lügatte “su payı, ordu, gece ibadete ayrılan zaman dilimi, çok sayıda kuş, Kur’ân’da her bir cüz, her gün rutin olarak okunan duâ ve zikirler” anlamlarına gelmektedir. Tasavvuf ıstılahında ise var olan ilim ve kültürün ortamını oluşturmuş ve buna bağlı olarak çeşitli tasavvuf hareketlerinin - Mevlevi, Halveti, Nakşi, Kâdiri, Bayrâmi, Celveti ve Bektaşi gibi tarikatlarının ve özellikle XIX. yüzyılda Sa’diliğin daha yaygın olduğu bilinmektedir-de merkezi durumuna gelmiştir. 28 466. Sa’diliğin Edirne’ye ilk defa kimler tarafından getirildiği bilinmemek ile birlikte bu tasavvufi Edirne’de XVIII. yüzyılın başlarından itibaren faaliyete geçtiği ve XIX. yüzyılın başları itibariyle de yaygınlık kazandığı ifade edilmektedir. 29 Söz konusu tarikatın XVIII. yüzyılda yuka- rıda daha öncede belirtmiş olduğumuz gibi Balkanlar’da Aciziyye kolu vasıtasıyla yaygınlık kazan- mış olması, Edirne’de de bu kol vasıtasıyla yaşam bulduğu düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. XIX. yüzyılda Edirne’de Sa’diliğin en önemli tasavvufi hareketler arasında yer alması ve yaygınlık ka- zanmasında “Şeyh Âtıf Efendi, Şeyh Mehmed Hüsnü Efendi, Şeyh Kemâlzade Ali Efendi ve Şeyh Mehmed Efendi” gibi Sa’di büyüklerinin katkılarının olduğu tartışmasızdır. Ancak ne var ki Şeyh Kemâlzade Ali Efendi’nin tasavvufta önemli bir mevkiiye sahip olmasının yanı sıra, musikisinaslığı, bestekârlığı ve musiki hocalığı gibi birçok önemli meziyeti bir arada bulundurması ve bu meziyet- leri vesilesiyle başta Edirne tasavvuf kültürü olmak üzere musiki kültürüne sağlamış olduğu katkı- lar ve günümüze bırakmış olduğu izler hasebiyle ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir. Kemâlzade Ali Efendi’nin hayatından bahsedilecek olursa, Kemâlzâde Ali Efendi’nin do- ğum tarihi ile ilgili kaynaklarda, birçok farklı ihtilaflar mevcuttur. Ali Efendi’nin doğum tarihi ile ilgili farklı kaynaklarda belirtilen görüşler; 1837 30 -1839 31 -1840 32 -1842 33 tarihlerinde doğduğu yönündedir. Ancak Kemâlzâde Ali Efendi ile hemen hemen aynı dönemlerde yaşamış ve Edirneli olan Osmanlı tarihçisi ve hattat Ahmet Bâdî Efendi’nin (1839-1910) o dönemlerde 3 cilt ola- rak kaleme almış olduğu ünlü eseri “Riyâz-ı Belde-i Edirne” adlı kaynağının 2. cildindeki eş-Şeyh Ali Bey maddesinde Ali Bey’in doğum tarihi olarak belirtmiş olduğu miladi 1839/40, hicri ise 1255 yıllarına eşdeğer gelen tarihin doğru olma olasılığı daha fazladır. Noktacı Kâsım Efendi Câmii imâmı Kemâl Efendi’nin oğlu olarak Edirne’nin Sıkçamurat mahallesinde 34 dünyaya gelmiş olan Ali bey, babasının isminden ötürü genelde “Kemâlzâde Ali Efendi” olarak bilinse de yaşadığı yıllar süresince farklı zamanlarda uğraşmış olduğu farklı işler- den ötürü “Musiki Ali Bey”, “Mevlidhân Ali Bey” “Zâkir Ali Efendi”, ve Sa’dî tekkesinde şeyhlik etmiş olmasından ötürü de “Şeyh Ali Efendi” gibi birçok farklı lâkap ile anılmıştır. Ali Efendi’nin 467. Selami Şimşek, Osmanlı’nın İkinci Başkenti Edirne’de Tasavvuf Kültürü, Buhara Yayınları, İstanbul, 2008, s. 56-59. 468. Hür Mahmut Yücer, age., 2010, s. 229-230; Selami Şimşek, age., 2008, s. 285. 469. Selami Şimşek, age., 2008, s. 286. 470. Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, Resimli Ay Matbaası T.L. Şirketi, İstanbul, s. 310-311; Nuri Özcan, “Ali Efendi Kemâlzâde” DİA, C. 2, Yıl 1989, s. 389; Ahmed Bâdi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, C. II, Trakya Üniversitesi Ya- yınları, Edirne, 2014, s. 1913. 471. Öztuna, Yılmaz, Türk Musikisi Ansiklopedisi, C. 1, Milli Eğitim Basımevi, 1969, s. 29-30. 472. Öztuna, Yılmaz, age., 1969, s. 29-30. 473. Edirne Merkez’de bulunan mahalle günümüzde Çavuşbey Mahallesi olarak anılmaktadır. 35 Hayvan derilerini işleyerek kullanılır hale getiren sanatkâr (DİA, C. 9, Yıl 1994, s. 61). 474. Osman Nuri Peremeci, age., 1939, s. 310. 475. Ali Rıza Avni Tınaz, “Gizli Kalmış Kıymetler-Büyük Ali Bey”, Mûsiki Mecmuası, S. 182-183, 1693, s. 38-39. 476. Rakım Ertür, “Geçen Asırda Edirne’de Türk Musikisi”, Türk Musikisi Dergisi, S. 34, 1950, s. 2-3. 477. Hür Mahmut Yücer, age., 2010, s. 231; Ali Rıza Avni, agm., 1960, s. 590; Ahmed Bâdî, age., 2014, s. 1913; Osman Nuri Peremeci, age., 1939, s. 310. 478. Günümüzde Çavuşbey Mahallesi olarak bilinmektedir. 479. Ahmet Bâdî, “Riyâz-ı Belde-i Edirne”, C. I, Beyazıt Devlet Ktp., TY, nr. 10392, s. 64. 480. Ne Edirne İl Kültür Müdürlüğünde ne de Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğünde böyle bir kayıt tespit edilememiştir. 45 481. Bâdî, age., C. I, s. 64. 482. Şimşek, age., s. 289. 483. Ali Rıza Avni Tınaz, agm., 1693, s. 39; Osman Nuri Peremeci, age., 1939, s. 310-311; Rakım Ertür, “Geçen Asırda Edirne’de Türk Musikisi”, Türk Musikisi Dergisi, S. 34, 1950, s. 2. 484. İNANÇER, Ömer Tuğrul, “Osmanlı Tarihinde Dinî Musiki”, Musiki Mecmuası, Yıl: 52, S. 465, Haziran/1999. 485. OKMAK, Özgür, “Ahmet Bâdî Dîvânı”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2008. 486. ÖZCAN, Nuri, “Ali Efendi Kemâlzâde” DİA, C. 2, Yıl: 1989. 487. ÖZTUNA, Yılmaz, Türk Musikisi Ansiklopedisi, C. 1, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1969. PEREMECİ, Osman Nuri, Edirne Tarihi, Resimli Ay Matbaası T.L. Şirketi, İstanbul, 1939. 488. ŞİMŞEK, Selami, Başkenti Edirne’de Tasavvuf Kültürü, Buhara Yayınları, İstanbul, 2008. TANRIKORUR, Çinuçen, Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, Dergâh Yayınları, Ankara, 2005. TINAZ, Ali Rıza Avni, “Büyük Ali Bey”, Musikî Mecmuası, İstanbul, S. 151, Eylül, 1960. TURABİ, Ahmet Hakkı, “İlk Dönem İslâm Dünyasında Musikî Çalışmalarına Bakış, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 13-14-15, Yıl: 1997, s. 225-248. 489. YILMAZ, Kâmil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014. YÜCER, Hür Mahmut, Şeyh Sa’deddin Cebâvi ve Sa’dîlik, İnsan Yayınları, İstanbul, 2010. Ubeydullah Sezikli, Abdülkadir Merâğî ve Câmiü’l-Elhân’ı, MÜSBE, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007, s. 262; Cemal Karabaşoğlu, Abdülkâdir-i Merâğî’nin Makâsıdü’l-Elhân Adlı Eseri, MÜSBE, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2010, s. 224; Ferdi Koç, Abdülaziz B. Abdülkâdir Merâğî ve ‘Nekâvetü’l-Edvâr’ İsimli Eserinin XV. Yüzyıl Mûsikî Nazariyatındaki Yeri”, AÜSBE, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2010, s. 181, 185. 490. Sezikli, age., s. 265-266; Koç, age., s. 187-188. 491. Mizmâr hem nefesli çalgıların genel adı, hem de bireysel olarak bir nefesli çalgının adı olarak kullanılmıştır. Ayrıca mizmârın musiki aleti dışında, Zebûr’un her suresi ve nefes/ses borusuna verilen addır. İbn Sînâ’nın Kitâbü’ş-Şifâsı’nda mizmâr “ucundan -yutarak-içinde nefes üflenen türünden çalgı aleti” şeklinde olduğu açıklanmıştır. Güncel kaynak- lara geçen ve Mısır’da mizmâr olarak adlandırılan çalgının Türkiye’de kullanılan zurna çalgısıyla aynı çalgı olduğu türünde bilgiler ise doğru değildir. 492. Karabaşoğlu, age., s. 101. 493. Hakkı Tekin, Lâdikli Mehmed Çelebi ve er-Risâletü’l-Fethiyye’si, NÜSBE, Basılmamış Doktora Tezi, Niğde, 1999, s. 44. 494. Çelik, age., s. 174-175; age., s. 159-160; Koç, age., s. 186; Bayram Akdoğan, Fethullah Şirvânî ve Mecelletü’n fi’l-mûsıkâ Adlı Eserinin XV. Yüzyıl Türk Mûsikîsi Nazariyatındaki Yeri”, AÜSBE, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 1996, s. 193-194; Tekin, age., s. 56-57. 495. Nuri Uygun, Kadızâde Tirevî ve Mûsikî Risalesi, MÜSBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1990, s. 26-30. 496. Uygun, age., s. 26-30; 497. İmâm Gazâlî, İhyau ‘ulûmi’d-dîn, Çev.: Ali Arslan, İstanbul, 1973, II, s. 689; Mithat Arısoy, Seydî’nin el-Matla’ Adlı Eseri Üzerine Bir Çalışma, MÜSBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1988, s. 21. 498. Sezikli, age., s. 257-258; 499. Karabaşoğlu, age., s. 231-232; Koç, age., s. 94, 184-185; Kamiloğlu, age., s. 157-165; Cey- han, age., II, s. 750-755. 500. Kamiloğlu, age., s. 165. REFERENCES American Music Therapy Association (AMTA), http://www.musictherapy.org British Association of Drama-therapists, https://badth.org.uk BONNY, H., “Music and Healing”, Music Therapy, 1986, Vol. 6A, No. I, p. 3-12 BRODSGAARD, S., “What is Music Therapy?”, Metroplex Music Therapy, 2011, http://www.metroplex- musictherapy.com Irish Association of Creative Arts Therapists (IACAT), http://www.iacat.ie LANDY, R., “The future of drama therapy”, The Arts in Psychotherapy, 33, Elsevier, 135-142, 2006, p.135- 142 LEVY, Fr., Dance/Movement Therapy, a Healing Art, USA, Reston, Virginia 22091, 1988. MAGILL-LEVREAULT, L., “Music therapy in pain and symptom Journal of Palliative Care, Vol. 9(4), 1993, p. 42-48. 501. MALCHIODI, C., Handbook of Art Therapy, Second Edition, The Guilford Press, 2012, p.27-53. North American Drama Therapy Association, http://www.nadta.org Paneurhythmy, Publishing house “White Brotherhood”, Sofia, Beinsa Duno, 2013 502. PRATT, R., Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America, Vol. 15, Issue 4, 2004, p. 827- 841. 503. REDHOUSE, R., “Life-story; meaning making through dramatherapy in a palliative care context”, Journal: Dramatherapy, Vol. 36, Issue 2-3, September 2014, p. 66-80. 504. RUUD, E., Music Therapy: A perspective from The Humanies, Barselona Publieshers, 2010, p. 120-139. 505. ROSENFELD, A., “Music, the beautiful disturber”, Psychology Today, December 1995, p. 48-56. 506. WOOD, M.-MOLASSIOTIS, A.-PAYNE, S., “What research evidence is there for the use of art therapy in the management of symptoms in adults with cancer? A systematic review”, Psycho-Oncology, Vol. 20, Issue 2, February 2011, p. 135-145. 507. Resim 3. 1720 Şenliği’nde III. Ahmed ortaoyunu seyrediyor, Sûrnâme-i Vehbi TSM, A3593 (And, 327) Resim 4’te kızlar ağasını diğer saray görevlileriyle beraber sünnet edilecek çocukları sünnet odasına götürürken görmekteyiz. Alt köşede görünen siyahî kızlar ağasının Uzun Süleyman ol- duğu bilinmektedir (Tanındı, 2002: 51) Diğer figürler, başları eğik dururken, kızlar ağasının dik ve ciddi durması ağalığının güzel bir ifadesidir. Resim 4. Kızlar çocuk yaştaki bir Osmanlı şehzadesini sünnet törenine götürmesi (1720-1732) Topkapı Sarayı, Üçüncü Avlu, Arz Odası ve III. Ahmed Kütüphanesi, Sûrnâme-i Vehbî {TSM, A3593} ( And, 297) Resim 14. Malkoç Ali Paşa’nın Topkapı Sarayından Çıkışı, (Seçkin, 2007: 117) 508. Resim 15. İran elçisinin padişahın huzuruna armağanlarla gelmesi, Şehnâme-i Nadiri TSM, H1124, (And, 2014: 250) 509. Res. 3: Attika’daki Parnas Dağı, Pan Mağarası’nda ele geçmiş olan Hermes ve el ele tutuşmuş üçlü Nymph kabartması; Atina Ulusal Müzesi; İ.Ö. 300’ler. Boy 0.52 cm, genişlik 0.82 cm Res. 4: El ele tutuşmuş üçlü Nymph kabartması; Eski Zağra Bölgesel Tarih Müzesi, Bulgaristan beytinde ise sadece “Bedr” adının mahlas olarak kullanıldığını tespit ediyoruz. Murad-nâme’de geçen ve Târih-i İbn-i Kesîr Tercümesi’ndeki şekli ile uyum sağlaması ba- kımından doğruluğu kuvvetle muhtemel “Bedr-i Dilşâd bin Muhammed bin Şa’bân” künyesinden Mahmud’un dedesinin adının Oruç Gazi, dede babasının ise Şa’bân olduğu ileri sürülebilir. (Millî Kütüphane’de kayıtlı bulunan Murad-nâme’nin ketebe kaydında da şairin adına ilaveten baba Mehmed, adının Oruç Gazi ve büyük dedenin de Şa’bân adlı biri olduğu okunmaktadır. Kay- naklarda karşılaşılan Oruç Gazi, Fatih devrinde yaşayıp Bursa’da ölmüştür. Murad-nâme’nin telif tarihi olan 1427’den daha sonraki yıllarda da yaşayan bu şahsın “Bedr-i Dişâd"ın dedesi olabileceği düşünülemez. 1425’te ölen Beylerbeyi Oruç Paşa’nın baba adı ise Şa’bân değil, Timurtaş’tır). Eski kaynaklarda bir benzerine rastlayamadığımız ve kendisine lakap olması kuvvetle muhte- mel “Dilşâd” adına ise Mahmud’un muhtelif eserlerinde rastlanan şarap vb. mükeyyifat, ıtriyat, iz- divac, cima ve kul-karavaşa ait çeşitli konularla yakından ilgilenişi sebep gösterilebilir. Sonuç olarak tanıtmaya çalıştığımız Kemâliyye isimli tıp kitabının müellifinin asıl adı Mah- mud olup Muhammed adlı bir şahsın oğludur. Bunun yanı sıra bazı şiirlerinde mahlas ve lakap ola- rak “Bedr” yahut “Bedr-i Dilşâd” adını da kullanmıştır. Yazılış Sebebi Çeşitli hastalıklara iyi gelen ilaçların terkiplerini ve kullanılmasını ihtiva eden eser, Bursa’da türbedar olan Şeyh Kemâleddin Hazretleri ile yapılan mülakat vesilesiyle yazılmıştır. Şeyh’in ma- ruz kaldığı hastalıklara devrin etibbasından olan Mahmûd-ı Şirvânî bazı ilaçlar zikr eder. Şeyh Kemâleddin’in, anlatılan bu faydalı bilgilerin unutulmaması için yazılmasını istemesi üzerine eser kaleme alınır. Müellifin ifadesiyle şöyledir: “…Ammâ ba’d bilgil iy ‘azîz bu kadar fâ’ideleri bir yere cem’ idüp bir kitâb itdügümüze bep bu oldı kim habîbü’l-‘ârifîn, seyyid-i ihvâni’l-vefâ, menba’u’s-sıdk ve’s-safâ Burusa’da türbedâr Şeyh Kemâleddin Hazratları-y-ıla mülâkat olındı, münâsebet ile mübârek cisimlerine ‘ârız olanlardan ba’zı marazlar zikr itdiler. Biz dahı bir iki ‘ilac zikr itdük, hâtırda durmaz bir kağıda yazılsun diyü işâret itdiler, yazduk.” (Kemâliyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli Bölümü, nr. 1646, yk. 1b ). Muhtevası Kitap bir giriş bölümü ile 11 baptan meydana gelmiştir. Giriş kısmında listesi verilen bap- lar şunlardır: “Evvelki bâb: Başa müte’allık olan marazlarun sebeblerin ‘ilaçların beyân ider. İkinci bâb: Göz marazları devâların beyân ider. Üçünci bâb: Ağıza müte’allık olan marazlarun devâların beyân ider. Dördünci bâb: Dişlere müte’allık olan marazlarun devâların beyân ider. Beşinci bâb: Bile müte’allık olan marazlarun devâların beyân ider. Altıncı bâb: Selevü’l-bevl marazınun sebebinden ve devâların beyân ider. Yidinci bâb: Cima’ itmege iştihâ ve kuvvet viren edviyeleri beyân ider. Sekizinci bâb: Mak’ad gicişdügi sebeblerini ve bevâsır marazı sebeblerini ve devâlarını beyân ider. Tokuzuncı bâb: Şerbetler terkib itmegi ve hasiyetlerini beyân ider. Onuncı bâb: Ma’cûnlar ve murabbalar menfa’atlarını ve terkîb itmelerini beyân ider. 510. Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. III, İstanbul, 1342, s. 235. 511. CANPOLAT, Mustafa, “XVI. Yüzyılda yazılmış Değerli ber Tıp Eseri Edviye-i Müfrede”, DTCF Türkoloji Dergisi, C.V, Ankara 1973, s. 21-47. 512. Kemâliyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 1646. 513. Kemâliyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa, no. 2074. Kitâb-ı Kemâliyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbî, no. 1465. 514. Kitâbü’t-Tabîh, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Bölümü, 3710, ayrıca bk. Carl B. Geschicte der Arabics- hen litteratur Supplementband I (Leiden 1937), s. 904, Millet Kütüphanesi. Muhammed bin Mahmûd Şirvânî, Kitâbü’t-Tabîh, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Yazmalarında kayıtlı, no. 143. Murad-nâme, Milli Kütüphane, no. 470. 515. Târih-i İbn-i Kesîr Tercümesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Damat İbrahim Paşa Bölümü, no. 896, yk. 191a, str. 15. Tuhfe-i Murâdî, Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi, Mukaddime Bölümü, 728. Tuhfe-i Murâdî, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Bölümü, 2577. Yusuf Beg Vezirof, Azerbaycan Edebiyatına Bir Nazar, İstanbul, 1337, s. 93. 516. YELTEN, Muhammet, Şirvanlı Mahmud Târih-i İbn-i Kesîr Tercümesi, TDK Yayınları, Ankara, 1998, s. 9-10. 517. ——————–, “Şirvanlı Mahmud’un Hayatı ve Eserleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 57, İstanbul, 1989, s. 157-169. 518. Osmanlı Devleti’nde sağlık alanında reformlar özellikle II. Mahmut (1808-1839) devrinde ivme kazanmıştır. İlk sağlık yasamız olan Karantina Nizamnamesi bu dönemde çıkmıştır. Sultan Abdülaziz (1861-1876) devrinde de 1861 yılında Tababet-i Belediye Nizamnamesi ile Belediye İs- pençiyarlık Nizamnamesi ve 1869 yılında ülkenin tüm sivil sağlık işlerini yönetmek amacıyla bir İdare-i Tıbbiye-i Mülkiye Nizamnamesi, 1869 yılında Eczacılara Dair Nizamname ile 1870’de de bir Tababet-i Belediye İcrasına Dair Nizamname yayımlanmıştır. 1871 yılında da ise bir İdare-i Umumiye-i Tıbbiye Nizamnamesi çıkmıştır (Kahya, 2000: 257). II. Abdülhamit (1876-1909) devlete kazandırmak istediği yeni dinamizm içinde sağlığa da büyük önem vermekte idi. Batıdaki sağlık alanındaki gelişmeleri takip ediyordu. Buna istinaden, Pasteur’un kuduz aşısını bulması karşısında, Pasteur Enstitüsüne bir heyet gönderdi. Kuduz hastalığı insanların daima korkulu bir rüyası olmuştu. Asırlardan beri, hastalığa çare aranmış, fakat ciddi bir çözüm bulunamamıştı. Kuduza tutulanın ölmesi kesin kabul edilir, hatta bazı yerlerde hasta öldürülürdü. Pasteur mikropları keşfedip, salgın hastalıklara çare bulmak metodunu belirledikten sonra, kuduz mikrobu ile ilgilenmeye başladı. Pasteur, hastalığın teşhisini koyduktan sonra, hastalığın ilacını bir deney süreci içinde buldu. Hayvanlar üzerinde başarı ile uygulandıktan sonra insanlara uygulanmasına 1885 yılında karar verildi. Nihayetinde, kuduz bir köpeğin ısırdığı çocuk üzerinde ilaç denendi ve çocuğun tedavisi sağlandı (Ataç, 1930: 72-73). Pasteur’un kendi tesis ettiği müessese, müracaatların çok artması neticesinde yetersiz kalmıştı. Bu bakımdan Pasteur’un adını taşıyacak büyük bir müessesenin kurulmasına karar verildi. Temel prensip olarak da bu müessese bütün dünyanın katkılarıyla yapılacaktı. Dünya gazeteleri bu müesse- seye katkı sağlamak amacıyla büyük bir tanıtım kampanyasına girişti. Her taraftan yardım gelmeye başladı. Kısa bir zamanda iki milyon franktan fazla bir para toplandı (Ataç, 1930: 75-76). Osmanlı Devleti’nde kuduz vakalarının görülmesi 1586 yılına kadar gitmektedir. 1696 yılında Afyon’da kırktan fazla kuduz vakası olmuş, 1852 yılında da Antalya’da 128 kişiyi ısıran bir ku- duz vakası olmuştur. Osmanlı Devleti’nde kuduzla mücadele 1910 yılında Şehremini olan Tevfik Bey’in, İstanbul’da sahipsiz 80.000 köpeği toplatarak Hayırsız Ada’ya göndermesiyle başlar. Op. Dr. Cemil Paşa (Topuzlu) da toplama işine devam etmiş, 30.000 civarında köpeği imha ettirmiş- tir (Yıldırım, 1985: 1335). II. Abdülhamit, Fransa’daki kuduz aşısının bulunmasını yakinen takip etmiş ve buluşu öğrenmek üzere Paris’e bir heyet göndermiştir (BOA; İ.DH 989/78067-2). “Osmanlı Heyet-i Fenniyesi"nde Mekteb-i Tıbbiye Dahiliye Muallimi Zoeros Paşa, İlm-i hayvanat Muallimi Hüseyin Remzi ve Baytar Kaimmakam Hüseyin Hüsnü Beyler gidiş-dönüş harcırah olarak ellişer lira ile görevlendi- rilmiştir (BOA; İ.DH.991/78260). 519. Haziran 1886 yılında Paris’e varan heyet, II. Abdülhamit’in gönderdiği birinci dereceden Mecidi nişanını Pasteur’e, 10.000 Fransız frangı tutarındaki bağışı da cemiyete vermişlerdir (BOA; 989/78067-1). Heyetin reisliğini yapan Zoeros Paşa (1842-1917) için, Mir’at-ı Mekteb-i Tıbbiye adlı eser, 1863 yılında mezun hekimler arasında “Aleksan Çaliki, Ferik, Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne Serîrîyât- ı Dâhiliye muallimi, Meclis-i Sıhhiye-i Umûmiye azasından saâdetlû Zoeros Paşa” olarak ifade et- mektedir (Rıza Tahsin, 1322: 128). Pasteur Enstitüsüne giden diğer hocalardan Miralay Doktor Hüseyin Remzi (1839-1896) 1 , Zo- eros Paşa’nın yanında Dâü’l-kelb Ameliyathanesinde çalışmıştır. Paris’te iyi bir intiba bırakan Hü- seyin Remzi, ilmî cemiyetlerden birine üye atanmıştır. Önemli hizmetlerinden biri de 1861 yılında 1 Hüseyin Remzi için ayrıca bk. Unat (2003: 239-252); Hatemi (1989: 38). 520. Paris’e heyette bulunan Baytar Hüseyin Hüsnü Bey (öl. 1904), 1888 yılında Mülkiye Baytar Mektebi’nin açılmasıyla ilgili komisyonda görev yaptı. 1894 yılında Mekteb-i Harbiye Hıfzısıhha-i Umumiye muallimi, Ortaköy mezbahaları müfettişi ve Süvari I. Alay serbaytarı idi. Veterinerlikle ilgili eserleri bulunmaktadır (İhsanoğlu, 2008: 705-706). Zoeros Paşa, Paris’teki faaliyetleri hakkında sultana sunduğu mektupta, Hüseyin Remzi’nin alanı ile ilgili derslere katıldığını ve laboratuvarlarda çalışmalar yaptığını belirtmiş, Baytar Hüsnü Bey’in de Baytar Mektebi’nin derslerine devamını sağladığını yazmıştır. Ayrıca Zoeros Paşa, elli- şer liranın dönüş için yetmeyeceğini belirtmiştir (BOA; İ.DH.1010/79739-2). Heyette bulunan Zo- eros Paşa, Hüseyin Remzi ve Hüseyin Hüsnü beyler imzasıyla, ek harcırah talep edilmiştir (BOA; 521. DH. 1010/79739-3). Nihayetinde harcırah talepleri kabul edilmiştir (BOA; İ.DH. 1010/79739-4). Altı ay kadar Paris’te kalan heyetin Aralık 1886’da dönüşünde verdiği rapor üzerine, II. 522. Abdülhamit’in iradesiyle, 1887 yılında İstanbul’da Dâü’l-kelb ve Bakteriyoloji Ameliyathanesi adıyla bir kuduz müessesesi faaliyete geçmiştir. Başına atanan Zoeros Paşa, 1899 yılı ortalarına ka- dar Dâü’l-kelb Ameliyathanesini yönetmiştir (Hatemi, 1986: 5). Doğunun ilk kuduz enstitüsü olan bu müessese Pasteur yöntemiyle 3 Haziran 1887 yılında ilk aşılamayı yapmıştır. Ayrıca bu kuruluş bakteriyoloji çalışmalarında da bulunmuştur (Yıldırım, 1985: 1335). Dâü’l-kelb Ameliyathanesi dün- yada üçüncü kuruluş olarak kuduz aşısı üretimini gerçekleştirmiştir (Vardar, 2013: 155). Hüseyin Remzi 1889 yılında faaliyete geçen Mülkiye Baytar Mektebi’nin ilk ilm-i hayva- nat hocası oldu. 1892 yılında Telkihane’nin (çiçek aşısı kuruluşu) açılmasını sağladı (İhsanoğlu, 2008: 645). Netice olarak, II. Abdülhamit döneminde genel sağlığın düzeltilmesi hususunda çalışmalar baş- latılmıştır. Dâü’l-kelb Ameliyathanesi ve Telkihane’nin kuruluşu sağlık alanında çok büyük hamle- lerdir. Bakteriyoloji laboratuvarlarında halk sağlığı ve koruyucu hekimlikle faaliyetler gerçek- leştirilmiştir. Salgın hastalıkları önlemeye ilişkin gerekli önlemler alınmıştır. 523. ATAÇ, Galip, Pastör (Pasteur), Devlet Matbaası, İstanbul, 1930. 524. HATEMİ, Hüsrev, IŞIL, Yeşim, Bir Bilim Dili Mücadelesi ve Tanzimat, Gümüş Basımevi, İstanbul, 1989. 525. ——————–, SARI, Nil, “Zoeros Paşa Evrakı-I”, Tarih ve Toplum Dergisi, S. 28, İletişim Yayıncılık, İs- tanbul, 1986, s. 5-8. 526. Hüseyin Remzi, Kuduz İlleti ve Tedâvisi, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye Matbaası, İstanbul, 1306. İHSANOĞLU, Ekmeleddin-ŞEŞEN, Ramazan-BEKAR, Serdar M., vd., Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi II, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul, 2008. 527. KAHYA, ERDEMİR, Ayşegül D., Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık, Ankara, 2000. 528. Rıza Tahsin, Mir’at-ı Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, Dımışk, Ravzatü’l-Şam Matbaası, 1322. 529. UNAT, Ekrem Kadri, “Muallim Miralay Dr. Hüseyin Remzi Bey ve Türkçe Tıp Dilimiz”, IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2003, s. 530. ÜNVER, Süheyl, Miralay Doktor (Evliya) Hüseyin Remzi (1839-1896), İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1943. VARDAR, Fazilet, İMAMOĞLU, Esra, İKİZOĞLU, Erdinç, Biyoteknoloji Sektörel İnovasyon Sistemi Kav- ramlar Dünyadan Örnekler Türkiye’de Durum ve Çıkarımlar, Afşar Matbaacılık, Ankara, 2013. 531. YILDIRIM, Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 1321-1338. 532. ŞENEL, Şennur, “19. Yüzyılda Kastamonu Vilayetinde Frengi Hastalığıyla Mücadele”, Celal Bayar Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 2015, s. 256-274. 533. UYSAL, Cem, KARAPIRLI, Mustafa, İNANICI, Mehmet Akif, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Adli Tıbbın Ku- rucusu: Charles Ambroise Bernard”, Harran Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dergisi, 8 (1), 2011, s. 25-27. 534. ÜLMAN, Yeşim Işıl, “Türkiye’de ve 20 yüzyıllarda Tıp Tarihinin Anahatları”, Tıp Tarihi ve Tıp Etiği, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 40. Yılda 40 Kitap Serisi, İstanbul, 2007, s. 175-186. 535. YILDIZ, Bilal, “Osmanlı Döneminde Denizli Sancağında Gayrimüslim Doktor ve Sağlık Görevlileri”, Pa- mukkale Tıp Dergisi, 7 (1), 2014, s. 1-17. 536. ŞEN, H., “Meslek Yüksekokullarının Tekstil Bölümlerinde Mesleki Eğitimin Üniversite Sanayi İşbir- liği İle Geliştirilebilmesi”, International Teacher Education Conference, 02-03-04/09/2015 St. Peters- burg/RUSYA. 537. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, “Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”, Giyim Üretim Teknolojisi Tekstil Lifleri Kitabı, Ankara, 2007. 538. BAŞER, İ., Elyaf Bilgisi Kitabı, T.C. Marmara Üniversitesi, Yayın No:687, İstanbul, 2002. 539. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, “2014 yılı Pamuk Raporu”, Şu- bat 2015. 540. Meşrutiyet dönemi çocuk mecmularının millî unsurlara vurgu yapan yayın politikaları hakkında yapılan bazı çalış- malar için bk. Ebru Davulcu, “Osmanlı Devleti’nde Genç Dimağları Basın Yolu ile Şekillendirmek: Talebe Defteri Dergisi ve Dergi Söyleminde Savaş ve Vatan Sevgisi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 37 (Bahar 2015), s. 537- 561; 541. Fatih Tuğluoğlu, “II. Meşrutiyet Döneminde Milliyetçi Bir Çocuk Dergisi: Talebe Defteri (1913-1919)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 15, S. 30 (Bahar 2015), s. 99-139; Cabir Doğan-Hanım Göktaş, “Çocuk Ga- zetelerinin Gözünden Birinci Dünya Savaşı Çocukları”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 32 (Ağustos 2014), s. 15-28; Lâle Uçan, “Osmanlı Çocuk Dergilerinin Çocuk Kimliği Üzerine Etkileri”, Osmanlı Dün- yasında Çocuk Olmak, ed. Haşim Şahin-Nurdan Şafak, Dem Yayınları, İstanbul, 2012, s. 175-186. 542. 9 İsmet Kür, “Süreli Çocuk Yayınlarına Genel Bir Bakış”, Toplumsal Tarihte Çocuk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstan- bul, 1994, s. 112. 543. Füsun Üstel, age., s. 74-75. 544. Harbe katılmış veya şahit olmuş asker ve gazetecilerin hatıraları üzerinden bozgunun muhasebesini yapan nitelikli bir için bk. Mesut Uyar, “Osmanlı Askerî Rönesansı: Balkan Bozgunu ile Yüzleşmek”, Türkiye Günlüğü, S. 110 (Bahar 2012), s. 65-74. 545. Sanem Yamak Ateş, Asker Evlatlar Yetiştirmek II. Meşrutiyet Döneminde Beden Terbiyesi, Askerî Talim ve Paramili- ter Gençlik Örgütleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012, s. 179, 191, 194, 202-203. 546. Mehmet Beşikçi, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015, s. 225. 547. Deniz banyoları hakkında kısa bir bilgi için bk. “Mayoların 135 Yıllık Gelişmesi ve Deniz Banyoları”, (Çev.: Eser Tutel), Hayat Tarih Mecmuası, S. 7 (Ağustos 1965), s. 66-71. 548. “Banyoda Hıfz-ı Sıhhat”, Talebe Defteri, Nr. 26, 8 Mayıs 1330/21 Mayıs 1914, s. 427-428. 549. Ahmet Durmuş Taşdemir, aynı tez, s. 188. 550. “Elzem Olan Şeyler”, Çocuk Duygusu, Nr. 11, 15 Ağustos 1329/28 Ağustos 1913, s. 7-8; “Temiz Çocuğu Herkes Se- ver”, Küçükler Gazetesi, Nr. 1, 9 Mayıs 1918, s. 6-7. 551. “Temiz Çocuğu Herkes Sever”, Küçükler Gazetesi, Nr. 2, 16 Mayıs 1918, s. 4. 552. “Terbiye-i Bedeniyye”, (Mekteblilere) Arkadaş, Nr. 1, C. 1, 5 Kanun-ı sani 1325/18 Ocak 1910, s. 10; Cemil Ne- cib, “İspor: Riyazat-ı Bedeniyye ve Çocuklar”, Mektebli, S. 32, C. 2, 13 Şubat 1329/26 Şubat 1914, s. 606-608; 553. Hekimbaşızâde Azmi Muhiddin, “Vezaif-i Sıhhiyye ve Hayatiyyeden, Hıfz-ı Sıhhat-i Beden, Jimnastik”, Mektebli, S. 10, C. 1, 8 Ağustos 1329/21 Ağustos 1913, s. 160-162. 554. Seyfi, “Terbiye-i Bedeniyye”, Talebe Defteri, 19, 30 Kanun-ı sani 1329/12 Şubat 1914, s. 311-314. 555. “Keşşafın Muhtırası, Mukavemet-i Beden”, Talebe Defteri, Nr. 21, 27 Şubat 1329/12 Mart 1914, s. 343-344. 556. Hekimbaşızâde Azmi Muhiddin, “Vezaif-i Sıhhiyye ve Hayatiyyeden, Hıfz-ı Sıhhat-i Beden, Jimnastik”, Mektebli, S. 10, C. 1, 8 Ağustos 1329/21 Ağustos 1913, s. 162. 557. Sanem Yamak Ateş, age., s. 102. 558. Bayram Kodaman, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara, 1999, s. 93. 559. Yiğit Akın, “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar” Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004, s. 50-52. 560. Ayhan Dever, Spor Sosyolojisi: Tarihsel ve Güncel Boyutlarıyla Spor ve Toplum, Başlık Yayın Grubu, İstanbul, 2010, s. 87-91. 561. Yiğit Akın, age., s. 176-178. 562. Jahn-Amaros ve İsveç jimnastikleri arasındaki farklar ile İsveç jimnastik usulünün özelliklerini anlatan bir çalışma için bk. Mehmet Acet-İbrahim Yıldıran, “İsveç Cimnastiğinin Dünya’da ve Türkiye’deki Gelişimi”, Dumlupınar Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2, Haziran 1999, s. 291-300. 563. Bk. “Terbiye-i Bedeniyye, İsveç Jimnastiği”, (Mekteblilere) Arkadaş, Nr. 2, C. 1, 20 Kanun-ı sani 1325/2 Şubat 1910, s. 36-37; “Terbiye-i Bedeniyye, İsveç Jimnastiği”, (Mekteblilere) Arkadaş, Nr. 3, C. 1, 5 Şubat 1325/18 Şubat 1910, s. 83-84; “Terbiye-i Bedeniyye, İsveç Jimnastiği”, (Mekteblilere) Arkadaş, 4, C. 1, 20 Şubat 1325/5 Mart 1910, s. 106-108; “Terbiye-i Bedeniyye, İsveç Jimnastiği”, (Mekteblilere) Arkadaş, Nr. 5, C. 1, 5 Mart 1326/18 Mart 1910, s. 146-148. 564. Hekimbaşızâde Azmi Muhiddin, “Vezaif-i Sıhhıyye ve Hayatiyyeden, Hıfz-ı Sıhhat-i Beden, Jimnastik”, Mektebli, S. 10, C. 1, 8 Ağustos 1329/21 Ağustos 1913, s. 162. 565. A. Seyfi, “İyi Vücutlu Milletler İyi Yaşar”, Talebe Defteri, Nr. 17, 2 Kanun-ı sani 1329/15 Ocak 1914, 55 566. Seyfi, “Terbiye-i Bedeniyye”, Talebe Defteri, Nr. 19, 30 Kanun-ı sani 1329/12 Şubat 1914, s. 314. 567. İskender Fahreddin, “Futbol, Ayak Topu”, Mektebli, S. 19, C. 1, 24 Teşrin-i evvel 1329/6 Kasım 1913, s. 304-306. 568. “Terbiye-i Bedeniyye”, (Mekteblilere) Arkadaş, Nr. 1, C. 1, 5 Kanun-ı sani 1325/18 Ocak 1910, s. 10-12. 569. Edhem Nejad, “Müdafaa-i Milliye ve Terbiye”, Tasvir-i Efkar, Nr. 654, 19 Kanun-ı sani 1328/1 Şubat 1913, s. 3. 570. Cemil Necib, “İspor: Riyazat-ı Bedeniyye ve Çocuklar”, Mektebli, S. 32, C. 2, 13 Şubat 1329/26 Şubat 1914, s. 606- 608. 571. “İdman ve Emzice”, Hür Çocuk, S. 2, 16 Mayıs 1334/16 Mayıs 1918, s. 2-3. 572. Muhtırası, Yüzmek”, Talebe Defteri, Nr. 26, 8 Mayıs 1330/21 Mayıs 1914, s. 427-428. 573. “Futbol, Ayak Topu”, Mektebli, S. 19, C. 1, 24 Teşrin-i evvel 1329/6 Kasım 1913, s. 304-306; “Futbol, Yaşamak İs- teyenlere”, Mektebli, S. 20, C. 1, 7 Teşrin-i sani 1329/20 Kasım 1913, s. 318-320. 574. “Mevadd-ı Nafia”, Çocuk Duygusu, Nr. 2, 13 Haziran 1329/26 Haziran 1913, s. 7. 575. “Küçük Hastalıklara Küçük İlaçlar”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 221. 65 “Her Şeyden Biraz”, Mektebli, S. 25, C. 2, 12 Kanun-ı evvel 1329/25 Aralık 1913, s. 463. 576. “Güneş Yakması, Güneş Urması”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 218. 577. “Yaralar”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 221. 578. “Engerek Yılanı”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 222. 579. “Zehirlenme”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 1330/11 Haziran 1914, s. 223. 580. “Kudurmuş Köpek”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 223. 581. “Bir Yaralıyı Nasıl Taşımalıdır?”, Çocuk Dünyası, Nr. 64, 29 Mayıs 1330/11 Haziran 1914, s. 222. 582. “Her Şeyden Biraz”, Mektebli, S. 31, C. 2, 30 Kanun-ı sani 1329/12 Şubat 1914, s. iç ve arka kapak. 78 “Uzun Saçlar Kesilecek”, Talebe Defteri, Nr. 49, 22 Teşrin-i sani 1333/22 Kasım 1917, s. 799. hem güçten, kuvvetten düşeriz, hem de zayıflarız. Yerinde bir iştah, sağlığın en bariz alametidir. Hiçbir vücut uzun müddet açlığa dayanamaz. Gıdasız kalmamaya özen göstermek gerekir. Ye- mek zamanı geldiği halde kendinde açlık hissi duymayanlar ya sıtmalı bir hastalığa tutulmuştur ya da tütün ve afyon gibi zararlı alışkanlıkları vardır. Yemek yediği halde açlık hissi duymak da iyi değildir. Bu durum şeker hastalığının belirtisidir 79 . Çocuk gelişiminde önemi yadsınamaz olan “beslenme” hakkında yukarıda verilen kısa malumattan başka yumurta 80 , balık 81 , kırmızı et 82 ve beyaz et 83 ideal beslenmenin çeşitli unsurları hakkında ayrıntılı bilgiler verilir. Söz ko- nusu gıdaların niteliği, kalitesi, pişirilme şekli ve önerileri detaylıca anlatılır. İnsan bedeni ve yapısı hakkında bilgi sahibi olması beklenen çocuklara bu yönde (anlaya- cakları bir üslupla) teorik bilgiler verildiği ve diş 84 , mide 85 , bağırsak 86 , kalp 87 ve karaciğer 88 gibi vücudun bölümleri hakkında yazılar kaleme alındığı görülür. İnsan vücudunun en önemli ihtiyaçlarından ve aynı zamanda “ruhun gıdası” olarak nite- lenen “uyku” konusu da mecmualarda incelenen konular arasında yer alır. Uykunun süresi be- den yorgunluğuna göre değişmekle birlikte çocuklarda, gençlerde, kadınlarda, zayıf bünyeli şa- hıslarda ve şişmanlarda uykunun müddeti uzundur. Dinç, kuvvetli ve zayıf insanların ise uykuya düşkünlüğü daha azdır. Yaş ilerledikçe uykuya olan ihtiyaç da azalır. Uyku vücudu dinlendirir, zihni tazeler ancak yemekten hemen sonra uyunursa bu durum hazmı zorlaştırır. Tavsiye edi- len yemekten en az iki saat sonra yatağa girilmesidir. Çok uykunun vücuda zararları vardır. Vü- cutta uyuşukluk-tembellik, zihinde karışıklık ve sersemlik, iştah kaybı baş ağrısı, uyku süre- sinin fazla uzun olması sonucu karşılaşılabilecek hallerdir. Buna karşılık ihtiyaçtan az uyumak da bünyeyi zayıflatır, bedeni hastalıklara açık bir hale getirir 89 . Gece uykusuna en az sekiz saat ayrılmasını öneren Talebe Defteri, bu konuda ideal bir “yatak odası"nın nitelikleri üzerinde du- rur. Buna göre güneş alan, havadar, geniş ve temiz bir yatak odası, insan sağlığını doğrudan et- kileyen unsurlardır. Güneşsiz, havasız, dar ve pis bir yatak odası, en sağlam adamı bile gün gelir hasta yapar. Ömrünün 1/3’ünü uykuda geçiren varlıklar olarak yatak odası seçimini doğru yap- malıyız. Rahat bir uyku, günün bütün yorgunluğunu alır. Güneşsiz, havasız bir yatak odası mik- rop yuvasıdır. Böyle hastalık yuvası bir odada uyumak ise fayda yerine zarar getirir. Uyurken te- neffüs edilen havanın temizliği de önemlidir. Bu yüzden gece uyurken pencerelerin (her mevsim) 583. Abdülfeyyaz Tevfik, “Gıda ve Açlık”, Talebe Defteri, Nr. 8, 29 Ağustos 1329/11 Eylül 1913, s. 118-119. 584. Cemil Necib, “Yediklerimizi Bilmeliyiz: Yumurta”, Mektebli, S. 15, C. 1, 26 Eylül 1329/9 Ekim 1913, s. 246. 585. Muhiddin, “Gıda-yı Beşere Dahil Olan Hayvanat: Balıklar”, Mektebli, S. 35, C. 2, 13 Mart 1330/26 Mart 1914, s. 664-665. 586. Muhiddin, “Gıda-yı Beşere Dahil Olan Hayvanat”, Mektebli, S. 29, C. 2, 9 Kanun-ı sani 1329/22 Ocak 1914, s. 547- 549; 587. Muhiddin, “Gıda-yı Beşere Dahil Olan Hayvanat”, Mektebli, S. 30, C. 2, 16 Kanun-ı sani 1329/29 Ocak 1914, s. 573-574. 588. Muhiddin, “Gıda-yı Beşere Dahil Olan Hayvanat”, Mektebli, S. 32, C. 2, 13 Şubat 1329/26 Şubat 1914, s. 608-610. 589. Bk. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Dişler”, Çocuk Dünyası, 6 Mart 1330/19 Mart 1914, s. 19-22; Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Dişler”, Çocuk Dünyası, S. 53, 13 Mart 1330/26 Mart 1914, s. 35-38. 590. Bk. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Mide”, Çocuk Dünyası, S. 57, 10 Nisan 1330/23 Nisan 1914, s. 100-102; Hoca, “Tabîiyyat Dersleri, Mide”, Çocuk Dünyası, S. 58, 17 Nisan 1330/30 Nisan 1914, s. 119-120. 591. Bk. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Bağırsaklar”, Çocuk Dünyası, S. 63, 22 Mayıs 1330/4 Haziran 1914, s. 197-198; 592. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Bağırsaklar”, Çocuk Dünyası, S. 65, 5 Haziran 1330/18 Haziran 1914, s. 230-231. 593. Bk. “Her Gün Göğsümüzün Sol Tarafında Darbelerini İşittiğimiz Kalp Nasıl Çalışır?”, Çocuk Dünyası, S. 65, 5 Ha- ziran 1330/18 Haziran 1914, s. 235. 594. Bk. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Karaciğer”, Çocuk Dünyası, S. 67, 19 Haziran 1330/2 Temmuz 1914, s. 259-261; 595. Hocanız, “Tabîiyyat Dersleri, Karaciğer”, Çocuk Dünyası, S. 69, 3 Temmuz 1330/16 Temmuz 1914, s. 294-296. 596. Ahmet Durmuş Taşdemir, aynı tez, s. 192-194. Tütün ve içki kullanımının dışında çocuklar, kendilerini sinirli yapacağı iddiasıyla çay ve kahve içmekten men edilirler 95 . Çocuklara yönelik olarak kaleme alınan sağlık ve beden terbiyesi konularında, dinî mesajlar çok da belirginlik arzetmez. Taradığımız makalelerin sadece ikisinde İslam dinine atıf vardır. Bunlar Hekimbaşızade Azmi Muhiddin tarafından yazılan ve Mektebli mecmuasında yayımlanan yazılardır. İlkinde, sağlığı korumaya ilişkin meydana getirilmiş kanunlardan bahsedildikten sonra “Hilkat-i be- şeriyyemizin şu muktezası, ahkam-ı mübeccele-i diniyyemize de aynıyla mutabıktır” denilerek hıfz-ı sıhhatin İslam dinince de onay gördüğü vurgulanır 96 . İkincisinde dinimizin farz kıldığı namaz iba- detinin aynı zamanda beden terbiyesine olumlu katkısı bahis konusu olur. “…Riyazet-i bedeniyye- nin, terbiyet-i cismaniyyenin en âli numunesi namazdır. Namaz her yerde, her sinnde kabil-i tatbik, her türlü fevaid-i riyaziyye ve sıhhiyyeyi camidir.” 97 Bunların dışında Küçükler Gazetesi’nde ço- cuklara hitaben sıralanan sağlık ve temizlikle ilgili maddelerin üç tanesinde Müslümanlığa atıf var- dır. Bu maddeler; “Tam Müslüman olan hastalık yüzü görmez!”, “Sağlamlık usulleri Müslümanlık- tan doğmuştur.” 98 ve “Temizlik, Müslümanlığın temelidir.” 99 şeklindedir. Çocuk mecmualarında sağlık ve beden terbiyesi ile ilgili yazıların önemli bir kısmı imza- sız yayımlanmakla birlikte imza bulunanların konularında uzman kişilerce kaleme alındığını gö- rebilmek mümkündür. Sağlıkla ilgili yazıların doktorlar tarafından, beden terbiyesi ile ilgili ya- zıların ise muallimler tarafından nakledildiği anlaşılır. Örnek vermek gerekirse, Divanyolu’ndan Doktor Hafız Cemal Bey, Küçükler Gazetesi’ne “Küçüklere Mahsus Sağlamlık Dersleri” adıyla üç sayı yazı yazar. Bu yazılar maddeler halinde olup çocuk okurlara temel sağlık konularında öğütler içerir 100 . Mektebli mecmuasına yazılar yazan Hekimbaşızade Azmi Muhiddin ve Cemil Necib, doktor unvanlı yazarlardır. Azmi Muhiddin mecmua için “Gıda-yı Beşere Da- hil Olan Hayvanat” ve “Vezaif-i Sıhhiyye ve Hayatiyyeden” başlıklı toplam on yazıdan oluşan iki seri makale kaleme alırken, Cemil Necib sağlık ve sporla ilgili muhtelif yazılarla karşımıza çıkmaktadır 101 . (Mekteblilere) Arkadaş mecmuasının doktor kökenli yazarı Hikmet Refik’tir. Doktor Hikmet Refik’in “Hıfz-ı Sıhhat” başlıklı yazıları mecmuanın 4., 5., 6. ve 8. sayılarında Türk askerleri, Ki Aksar’ın adamları tarafından kalleşçe katledilirler. Bk. Yavuz Selim Karakışla, “II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Çocuk Dünyası Dergisi (1913-1914; 1918-1919; 1926-1927), Müteferrika, S. 13 (Yaz 1998), s. 172- 173. 597. “Keşşafın Muhtırası”, Talebe Defteri, Nr. 22, 13 Mart 1330/26 Mart 1914, s. 367-368; Hafız Cemal, “Küçüklere Mah- sus Sağlamlık Dersleri”, Küçükler Gazetesi, Nr. 6, 13 Haziran 1918, s. 5. 598. Hekimbaşızâde Azmi Muhiddin, “Vezaif-i Sıhhiyye ve Hayatiyyeden, Hıfz-ı Sıhhat-i Beden, Jimnastik”, Mektebli, S. 9, C. 1, 25 Temmuz 1329/7 Ağustos 1913, s. 148. 599. Hekimbaşızâde Azmi Muhiddin, “Vezaif-i Sıhhiyye ve Hayatiyyeden, Hıfz-ı Sıhhat-i Beden, Jimnastik”, Mektebli, S. 10, C. 1, 8 Ağustos 1329/21 Ağustos 1913, s. 162. 600. Hafız Cemal, “Küçüklere Mahsus Sağlamlık Dersleri (2)”, Küçükler Gazetesi, Nr. 7, 20 Haziran 1918, s. 3-4. 601. Hafız Cemal, “Küçüklere Mahsus Sağlamlık Dersleri (3)”, Küçükler Gazetesi, Nr. 8, 27 Haziran 1918, s. 4. 100 Toplam 48 maddeden oluşan öğütlere örnek verecek olursak; “Küçük çocuklar kahve, çay içmemelidir.”, “Şeftali çe- kirdeğinin içi zararlıdır. Daha doğrusu zehirlidir. Yemeyiniz!”, “Her iki senede bir kere (çiçek aşısı) ile aşılanınız.”, “Küflenmiş ekmeği nasıl yemekten çekinirseniz, pek çok kimselerin teneffüs ettikleri pis, murdar, bozuk hava içinde bulunmaktan da sakınınız.”, “Islak, nemli, çamurlu çorabınızı ayağınızda Hemen çıkarınız. Çünkü sonra pek fena hastalığa uğrarsınız.”, “Diş ağrısına uğramamak isterseniz, dişlerinizi her vakit namazında ve hususiyle ye- mekten evvel ve sonra güzelce yıkayınız.”, “Her zaman temiz, iyi su içmeye çalışınız!”. Bk. Hafız Cemal, “Küçük- lere Mahsus Sağlamlık Dersleri”, Küçükler Gazetesi, Nr. 6, 13 Haziran 1918, s. 5; Hafız Cemal, “Küçüklere Mahsus Sağlamlık Dersleri”, Küçükler Gazetesi, Nr. 7, 20 Haziran 1918, s. 3-4; Hafız Cemal, “Küçüklere Mahsus Sağlamlık Dersleri”, Küçükler Gazetesi, Nr. 8, 27 Haziran 1918, s. 3-5. 602. Bk. Ahmet Durmuş Taşdemir, aynı tez, s. 18-19, 24. 603. DEVER, Ayhan, Spor Sosyolojisi: Tarihsel ve Güncel Boyutlarıyla Spor ve Toplum, Başlık Yayın Grubu, İs- tanbul, 2010. 604. DOĞAN, Cabir, GÖKTAŞ, Hanım, “Çocuk Gazetelerinin Gözünden Birinci Dünya Savaşı Çocukları”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 32, Ağustos 2014, s. 15-28. 605. DOĞAN, Nuri, İlk ve Orta Dereceli Okul Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918), Bağlam Yayınları, İs- tanbul, 1994. 606. Edhem Nejad, “Müdafaa-i Milliye Terbiye”, Tasvir-i Efkar, No. 654, 19 Kanun-ı sani 1328/1 Şubat 1913, s. 3. GURBETOĞLU, Ali, “II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Çocukluk Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 40, S. 2, 2007, s. 63-92. 607. KARAKIŞLA, Yavuz Selim, “II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Çocuk Dünyası Dergisi (1913-1914; 1918- 1919; 1926-1927), Müteferrika, S. 13, Yaz 1998, s. 119-191. 608. KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara, 1999. 609. KÖROĞLU, Erol, Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) Propagandadan Millî Kimlik İnşâsına, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010. 610. KÜR, İsmet, “Süreli Çocuk Yayınlarına Genel Bir Bakış”, Toplumsal Tarihte Çocuk, Tarih Vakfı Yurt Yayın- ları, İstanbul, 1994, s. 109-114. 611. “Mayoların 135 Yıllık Gelişmesi ve Deniz Banyoları”, Çev.: Eser Tutel, Hayat Tarih Mecmuası, S. 7, Ağus- tos 1965, s. 66-71. 612. OKAY, Cüneyd, “Eski Harfli Çocuk Dergileri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 4, S. 7, 2006, s. 511-518. 613. ÖZTAN, Güven Gürkan, Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstan- bul, 2013. TAŞDEMİR, Ahmet Durmuş, “Mektebli” Çocuk Dergisi (İndeks, Seçme Metin ve Değerlendirme), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2007. 614. TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Popülizm 1908-1923, Doğan Kitap, İstanbul, 2013. 615. TUĞLUOĞLU, Fatih, “II. Meşrutiyet Döneminde Milliyetçi Bir Çocuk Talebe Defteri (1913-1919)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 15, S. 30, Bahar 2015, s. 99-139. 616. UÇAN, Lâle, “Osmanlı Çocuk Dergilerinin Çocuk Kimliği Üzerine Etkileri”, Osmanlı Dünyasında Çocuk Ol- mak, ed. Haşim Şahin-Nurdan Şafak, Dem Yayınları, İstanbul, 2012, s. 175-186. 617. UYAR, Mesut, “Osmanlı Askerî Rönesansı: Balkan Bozgunu ile Yüzleşmek”, Türkiye Günlüğü, S. 110, Ba- har 2012, s. 65-74. 618. ÜSTEL, Füsun, “Makbul Vatandaş"ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İletişim Ya- yınları, İstanbul, 2014. 619. ABEL, E., Orphica., Leipzig, 1885. 620. ANGELETTI, L., Et al. “Healing Rituals And Sacred Serpents”, The Lancet, 340/8813, 1992, s. 223-225. 621. ARDELEANU, M., “Sanctuarele Dacice”, Marmantia, VIII/1, 2005, s. 183-218. 622. ARNOTT, R., “Healing And Medicine In The Aegean Bronze Age”, Journal Of Royal Society Of Medicine, 265-270. 623. BANU, I., “Zalmoxis, Et Le Phenomene Des Sects”, Actes du II Congres International de Thracologie, Bu- carest, 1980, s. 119-126. 624. BEKSAÇ, E.-NURENGİN BEKSAÇ, Ş., “The Foggy Phantoms Near The Sea”, Thracia, XVIII, Sofia, 2009, s. 391-415. 625. ——————–, “El Mar, El Rio Y El Santuario”, Iskustvo I Ideologiya, Sofia, 2012, s. 472-487. 626. BEKSAÇ, E.-FOL, V.-BEKSAÇ, NURENGİN Ş., Bana Trakları Anlat, Edirne, 2014. 627. BENEDUM, C., “Asklepius und Demeter”, Jahrbuch des Deutschen Archaologischen Instituts, 101, 1970, s. 137-157. 628. ——————–, “Asklepiuos mythos und archaologischer Befund”, Medizinhistorie Journal, 22, 1987, s. 48-61. 629. ——————–, “Asklepios Der Homerische Arzt und Der Gott Von Epidauros”, Rheinisches Museum für Philologie, 133/3-4, 1990, s. 210-226. 630. ——————–, “Der frühe Asklepios”, Orbis Terrarum, 2, 1996, s. 9-40. 631. BIANCHI, U., “Dualistic Aspects Of The Thracian Religion”, History Of Religions, 10, 1971, s. 228-233. 632. BOUZEK, J., Thracians And Their Neighbors, Praha, 2004. 633. BOYANCE, P., Le Culte Des Muses Chez Les Philosophie Grecs, Paris, 1937. 634. CARBO GARCİA, J. R., “Esclavos Del Destino”, Arys, 6, 2003-2005, s. 29-43. 635. CRIŞAN, I. Spiritualitatea Geta-Dacilor, Bucureşti, 1986. 636. DAICOVICIU, C.-H., Sarmizegetuşa, Bucureşti, 1962. 637. DOMINGUEZ, Monadero, A. J., “Los lugares de Culto En El Mundo Iberico: Espacio Religioso Y Socie- dad”, Quad. Preh. Arq. Cast., 18/19, 1997, s. 391-404. 638. EDELSTEIN, E. J.-L. L., Asclepius, Baltimore, 1945. 639. ELIADE, M., Zalmoxis’ten Cengiz Han’a, İstanbul, 2006. 640. FOL, A., Trakiskiyat Orfizm, Sofia, 1986. 641. ——————–, MARAZOV, I., The Thrace And The Thracians, Sofia, 1977. 642. FOL, V., “Rock-Cut Caves With Two Entrances Or The Model Of Cosmos”, Thracia, XV, 2003, s. 239- 250. ——————-, Skalni Toposi Na V Yugoistoçna Evropa I Mala Aziya Prez Drevnostta, Sofia, 2007. ——————-, Orpheus, The Thracian, Sofia, 2008. 643. ——————-, “The Rock As A Topos Of Faith”, Kostov, R. et al. Geoarchaeology And Archeominerology, Sofia, 2008, s. 153-162. 644. FOL, V.-POPOV, D., The Deities Of The Thracians, Sofia, 2010. 645. FOLEY, F., “Word-Power, Performance And Tradition”, Journal Of American Folklore, 105/417, 1992, s. 275-301. 646. GERGOVA, D., Sboryanovo, The Sacred Land Of The Getea, Sofia, 2004. 647. GLODARIU, I., COSTEA, F., “Sanctuarul Circular Al Cetatii Dacice De La Racoş”, Ephemeris Naponcen- cis, I, 1991, s. 21-40. 648. GRUMEZA, I. Dacia, New York, 2009. 649. HALL, M. P., The Secret Teachings Of All Ages, New York, 1928. 650. HALPERN, B.,FOLEY, J., “The Power Of The Word: Healing Charms As An Oral Genre”, Journal Of Ame- rican Folklore, 91/362, 1978, s. 903-924. 651. HAMILTON, M., Incubation Or The Cure Of Disease In Pagan Temples And Christian Churches, Londra, 1906. HAUSMAN, W., “Die Erfinder der Tierheilkunde. Die Cheironsage unnd ihr Symbolgehal”, Deutsche Tie- raerztl Wochenschrift, 83, 1976, s. 414-419. 652. ——————–, “Chiron Ars. Antike Autoren Ueber Cheiron”, Deutsche Tieraerzt Wochenschrift, 89, s. 407- 411. ——————–, “Die medizinische Höhlenschule des Cheiron”, Antike Welt, 1, 1983, s. 59. 653. ——————–, “Cheiron”, Deutsche Tieraerztliche Wochenschrift, 91, 1984, s. 24-26. 654. HAUSMAN, W., JÖCHLE, W., “The Discovery Of Chiron’s Cave”, Canadian Veterinary Journal, 29, 1988, s. 857-860. 655. HODDINOT, R. F., The Thracians, Londra, 1991. 656. ILIEV, J., “Oracles of Dionysos In Ancient Thrace”, Haemus Journal, 2, 2013, s. 61-70. 657. LEAF, W., “Rhesos of Thrace”, Journal Of Hellenic Studies, 35, 1915, s. 1-11. 658. LEVY, I., La Legende de Pythagore, Paris, 1927. 659. LIAPIS, V., “Zeus, Rhesus And The Mysteries”, Classical Quarterly, 57, 2007, s. 381-411. 660. ——————–, “The Thracian Cult Of Rhesus And The Heros Equitans”, Kernos, 24, 2011, s. 95-104. 661. LOZOVAN, E., Dacia Sacra, Bucurest, 1999. 662. MCPHERRAN, M. L., “Socrates And Zalmoxis on Drugs, Charms and Purification”, Aspeiron, 37-1, 2004, s. 11-33. 663. MAIER, A., Die griechische Heilkunde in der Antikite, (Tez), Münih, Hansweinberg Akademie, 1997. I., Ancient Thrace, Sofia, 2005. 664. MILLINGER, J., “On The Portland Vase”, Transactions of The Royal Society of Literature of The United Kingdom, Vol. 2, London, 1829, s. 99-105. 665. MISHEV, G., Thracian Magic, Londra, 2010. 666. MITTICA, M.P., “When The World Was Mousike: On The Origins Of The Relationship Between Law And Music”, Law And Humanities, 9-1, 2015, s. 29-54. 667. MORRIS, C., PEATFİELD, A., “Health And Healing On Cretan Bronze Age Peak Sanctuaries”, Michelides, M. Medicine And Healing In The Ancient Mediterranean, Oxford, 2014, s. 54-64. 668. OBENHELMER, S.M, et al. Dreams, Healing And Medicine Greece: From Antiquity To The Present. Londra, 2013. PARVAN, V., Dacia, Bucurest, 1937. 669. PEATFIELD, A., “High Places And Royal Shrines”, O’SULLİVAN, M.-SCARRE, C.-DOYLE, M:TARA, From The Past To The Future Towards A New Research Agenda, 2013, s. 433-441. 670. PERDIZET, P., Cultes Et Mythes Du Panguee, Paris/Nancy, 1910. 671. PLINCHON, C., ‘Le Rhesos Et L’Orphisme’, Kernos, 14, 2000, s. 11-21. 672. REMPE, J., De Rheso Thracum Heroe, (Tez), Münster, 1927. 673. RHODE, E., Psyche, Londra, 1925. 674. SANIE, S., Din Istoria Culturii Religiei Geto-Dacice, Iaşi, 1999. 675. SCHACHTER, A.-et al., Le Sanctuaire Grec, Geneve, 1992. 676. SCHWABE, C., W. Cattle, Priest And Prayers In Medicine, Minnesota, 1978. 677. SIGERIST, H., E., A History Of Medicine: I. Primitive And ARchaic Medicine, Oxford-New York, 1967. 678. SIRBU, V., Les Thraces Entre Les Carpates , Les Balkans Et La Mer Noire (Ve.S.av J.C. -1e S.Apr. J.C.), Braila, 2004. 679. STURTEVANT, T., “Centaurs And Macedonian Kings”, Classical Philology, 21, 1926, s. 235-249. 680. THEODOSSIEV, N., “The Sacred Mountain Of The Ancient Thrace”, Thracia, XI, 1995, s. 63-76. 681. ——————–, “Mountain Goddesses In Ancient Thrace: The Broad Context”, Kernos, 15, 2002, s. 325- 329. THOMASCHEK, W., Die Alten Thraker, Osnabrück, 1975. 682. TRIANDAFYLLOS, D. et al., Thrace, Athina, 1996. 683. UDWADIA, F.E., Man And Medicine, Oxford, 2000. 684. USTINOVA, Y., “Either A Daimon, Or A Hero, Or Perhaps A God: Mythical Residants of Subterranean Cham- bers”, Kernos, 15, 2002, s. 267-288. 685. ——————–, “Greek Knowledge Of Thracian And Scythian Healing Practices And Ideas On Afterlife And Immortality”, Ephemeris Napocensis, XIV/XV, 2005, s. 41-52. 686. WICKKISE, B. L. Asklepion, Medicine And The Politics Of Healing In Fifth-Century, Baltimore, 2008. ZDRAVKOVA-DIMITROVA, Y., “From Late Bronze Age To Early Iron Age Thracian Sanctuaries In The Eastern Rhodopi Mountain, Bulgaria”, Anados, 6-7, 2007, s. 493-507. 687. Çoğu kez insanların yaşadığı dünya, Yer-Su (Jer-Su/Çir-Suu/Yer-Su) olarak adlandırılır. Yer- Su’ya olan itibar, eski Türklerin Rünik alfabesinin anıtları ile kanıtlanmıştır. Onlar, Tengri (Mavi gökyüzü) ve Umay dışında Kutsal yer-su’ya (yıdık yer sub) da hürmet ederler. Tengri (Tpengiz- 688. ve Umay (toprak/kil) arasındaki ses benzerliği, yer-su (kil-deniz) Tengri ve Umay’ın yer pro- jeksiyonu olduğunu göstermektedir. Her durumda Umay’ın deniz ve kil (bazı efsanelerde taş) ile olan ilişkisi birçok Türk efsanesinde mevcuttur 2 . Türkiye’nin batısında tanrı Hümay (Umay Ana), Huma Kuşu olarak adlandırılır. Bu kuş kutsal olarak bilinip doğurganlığın simgesi imiş (turkoloji. cu.edu.tr/HALKBILIM/cetin_01.pdf). Dede Korkut Kitabı’nda “Salur Kazan’ın Evinin Yağmalandığı Destanı” adlı hikâyede kah- ramanlar, dua öncesi yıkanmayı kutsal cevher olarak su ile yaparlar:“Arı sudan abdest aldılar, ak alınlarını yere kodular, iki rekât namaz kıldılar. Adı güzel Muhammed’e salâvat getirdiler” (Dede Korkut Kitabı, Destan ІІ, 54). Suyun kutsallığına, başka bir bölümde de işaret edilmektedir, Kazan Bey’in sürüyü ve aile- sini aradığında: “Kazan’ın önüne bir su geldi. Kazan der: Su hak yüzünü görmüştür, ben bu su ile haberleşeyim dedi. " (Destan ІІ, 43). 689. Taşlara, özellikle de gökyüzünden gelenlere (meteor kökenli), iyileştirme özellikleri atfedil- mektedir. Çatlaklar ve delikler oluşturan taşlar, emeklemek için kullanılırmış. Bu tören yeni doğumu taklit eder hastalıklar ve mutsuzluklardan arındırırmış. Bulgaristan’da (Demir Baba) ve Türkiye’de taşlardan dağlarda ve mağaralarda görülmektedir. Taş, dünya insani modelinin yeryüzü kemikleri ile özdeşleştirilerek, sağlık, kuvvet ve doğur- ganlığı tecessüm ettirir. Oluklu kaygan taşlar, kısırlıkta iletişimli sihir olarak kullanılırmış: “ana- yeryüzünün” kemiklerindeki verimliliği kendilerine çekmek için kadınlar çıplak kalçalar ile onlar- dan kaymaları gerekirmiş (Hudyakov, Yu. S., Komissarov S.А.: http://www.sati.archaeology.nsc.ru/ sibirica/pub/data/ larich2/?html=komhud). Bazı taş türlerin koruma fonksiyonu muska, süs eşyaları ve takılar yapımında kullanılır. Ör- neğin mavi taşlar (turkuaz), nazardan korumaları için bebeklere hediye edilir. Mavi renk, ilahi kü- reyi -Tengri’nin küresini simgeler. Halk inançlarında ve doğal halk hekimliğinde taşların, insanlara geçen ruhu olduğuna inanılmak- tadır. Kötü bir durumdan bahsedildiğinde insanlar şu ifadeleri kullanırlar: “dağlara taşlara”, “sabır taşının çatlaması”, sanki taşın da insanlar gibi telaşları, sabrı, yani ruhu, hayat gücü var gibi. Doğal halk hekimliğinde insanlar, değerli ve az değerli taşların ve doğanın parçası olan her şe- yin hastalıklardan koruduğuna ve tedavi ettiğine inanmaktadır (Acıpayamlı, 1968, 1). 690. ALPTEKIN, A., İnsan Asıllı Dağ Efsaneleri, Erciyes, 2001. 691. АVERINTCEV, S. S., // Mifıy narodov mira. Enciklopediya -М. T. 1. BIDERMAN, H., Reçnik na simvolite, Riva, Sofiya. 692. ERGİN, M., Dede Korkut Kitabı, İstanbul, Boğaziçi Yayınları A.Ş. NAUMOVA, G., Taynitena sibirskite şamani, Skritoto poznanie za sveta. ÖGEL, B., Тürk Mitolojisi, C. 1, Manas’ın Doğuşu. Tradicionnoe mirovazrenie türkov (ТМТ-1) 1988: Tradicionnoe mirovazrenie türkov Üjnoy Sibiri. Prostrans- tvo i vremya. Veştnıy mir. -Novosibirsk, SО Nauka, 1988. 693. ТМТ-2 1990: Tradicionnoe mirovazrenie türkov Üjnoy Sibiri. Znak i ritual. Знак и ритуал. Novosibirskk, SО Nauka, 1990. Еlektronik Kaynakça GALIEV, А. А., Voda v mife, tradicii i rituale. http://www.vodica.com/stati2.php, 04.2013. 694. ÇETİN, M., Türk Mitinde Kut Iyesi Kidir ve Medeniyet Değişikliğinde Kidir. turkoloji.cu.edu.tr/ HALKBI- LIM/cetin_01.pdf. 10. 03.2014. 695. HUDYAKOV, YU. S., Komissarov, S. А., http://www.sati.archaeology.nsc.ru/sibirica/pub/data/ larich2/?html=komhud. htm&id=1383, 09. 06.2013. 696. OVÇINNIKOVA B. B., Pogrebenie drevnetürkskogo voina v tcentralnoy Tuve. http://www.south-rus.narod. ru/drevneturk.html/Sbornik Sovetskaya Arheologiya 1982 , №3/. 17. 10. 2012. Philosophical Transactions of Royal Society. http://elrid.cult.bg/f/Pages/Evolution-theory_crystals.php 11.03.2010 697. TOKAT, F., http://www.academia.edu/TAŞ_VE_CEVHERLER. 19. 07.2015. 698. ÜLKER, H., http://karachay.ucoz.com/publ/karacay_malkar_turklerinde_agac_kulturu/ 4-1-0-29. 07.02.2013 ÜNLÜ, Hikmet, Akana, Akene, Akine, http://www.anamurlular.com/anamurlu-hikmet-unlunun-akana-akene- akine-yazisi-cagdas-turk-dili-dergisinde-yayinlandi-325h.htm. 12. 08.2015. 699. HANDLER, Richard ve Linnekin Joselyn, “Tradition, Genuine or Spurious”, Journal of American Folklore, 1984, 97 (385), 273-290. 700. Hoca Sadeddin Efendi, Tâcü’t-Tevârih II, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1974. İNAN, Abdülkâdir, “Al Ruhu Hakkında”, Makaleler ve İncelemeler I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, An- kara, 1998, 259-267. 701. JIREÇEK, C, “Einige Bemerkungen über die Überreste der Petschenegen und Kumanen, Sowie die Völkers- chafter der Gagauzi und Surguči im heutigen Bulgarien”, Sitzungsberichte der Köninglischen Böhmisc- hen Gesellschaft der Wissenschaften, Philos-Geschichtliche Klasse, Prag, 1889. 702. KADERLİ, Zehra, Deliorman (Bulgaristan) Türk Sözel Kültüründe Geçiş Törenleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004. 703. ——————–, “Deliorman Türk Sözel Kültüründe Adam Odaları ve Oda Geleneği”, Türkbilig-Türkoloji Araştırmaları, 2010, 20, 107-126. 704. KIEL, Michael, “Deliorman”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1994, 141- 144. KOWALSKI, Tadeusz, “Deliorman”, İslâm Ansiklopedisi, III, İstanbul, MEB Yayınları, 1945, 517-518; “Kuzey-Doğu Bulgaristan Türkleri ve Türk Dili”, Çev.: Ömer Faruk Akün, Türk Dili ve Edebiyatı, 1949, III (3-4), 477-500. 705. LEVI-STRAUSS, Claude, Modern Düyanın Sorunları Karşısında Antropoloji, Çev.: Akın Terzi, Metis Ya- yınları, İstanbul, 2012. 706. LE BRETON, David, Acının Antropolojisi, Çev.: İsmail Yerguz, Sel Yayınları, İstanbul, 2010. LEVY-BRUHL, Lucien, İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler, Çev.: Oğuz Adanır, Doğu Batı Ya- yınları, Ankara, 2006. 707. NEŞRÎ, Mehmed, Neşrî Tarihi, Haz. M.Altay Köymen, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1984. 708. ONG, Walter, Sözlü ve Yazılı Kültür-Sözün Teknolojileşmesi, Çev.: Sema Postacıoğlu Banon, Metis Yayın- ları, İstanbul, 2007. 709. Aylin Koç, “Hastalık İsimlerinde Örtmece”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 188, 2010, s. 2. 710. Günay Karaağaç, çoğu zaman ihtiyaçtan kaynaklanan ve söz varlığı üzerinden “alıp-verme” şeklinde gelişen diller arası ilişkinin bir ihtiyaçtan olabileceği gibi bazen sosyo-psikolojik sebeplerle “moda ve özenti"ye dayalı olabilece- ğini söyler: Günay Karaağaç, Dil Tarih ve İnsan, Akçağ Yay., Ankara 2002, s. 97-100. 711. Kelime Arapça kökenlidir ve “beyin, zihin” anlamlarına gelmektedir: Türkçe Sözlük, Ankara, TDK, 2011, s. 668. 712. Kelime Fransızca kökenlidir ve “şiddetli ishal ve kusmalarla kendini gösteren, bulaşıcı ve öldürücü bir hastalık” an- lamına gelmektedir: Türkçe Sözlük, TDK, Ankara, 2011, s. 1463. 713. Ergin, Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi dönemlerinde karşılaştırma için Batı Türkçesinde bu kul- lanımın azaldığını, günümüzde ise benzerlik ve gibilik ifadesiyle yer aldığını söylemektedir: Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul, 2006, s. 172. 714. Ergin fiilden isim yapan -ak, -ek ile yapılan isimlerin hareketin yapıldığı yeri, aleti; hareketle yapılan şeyi, fiilin tesi- rinde kalan nesneleri karşıladığını ifade etmiştir: Muharrem Ergin, age., s. 188. 715. Muharrem Ergin, age., s. 155. Tablo Hastalıklar Tablo 2. Organlar KAYNAKÇA ACIPAYAMLI, Orhan, “Türk Kültüründe ‘Ad Koyma Folkloru’nun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Bildirileri (IV. Cilt Gelenek, Görenek, İnançlar), Of- set Repromat Matbaası, Ankara, 1992, s. 1-14. 716. AKARSU, Bedia, Wilhelm Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993. AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK Ankara, 2003. ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk, IV, TDK Yay, Ankara, 2006. Şerif Ali, “Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Örnekleri”, Turkish Studies, 4/3, 2009, s. 376-396. 717. DEMİRCİ, Kerim, “Örtmece (Euphemısm) Kavramı Üzerine”, Milli Folklor, S. 77, 2008, s. 22. ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul, 2006. 718. ERSAN, Yüksel, “Siyasal İletişimde ‘Güzel Adlandırma’ Kullanımı”, Uluslararası IV. Dil, Yazın ve Deyişbi- lim Sempozyumu Bildirileri, 2005, s. 63-84. 719. GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü A-N, TDK, Ankara, 2007. KAPLAN, Mehmet, Kültür ve Dil, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1989. 720. KARAAĞAÇ, Günay, Dil Tarih ve İnsan, Akçağ Yay., Ankara 2002. 721. KARADOĞAN, Ahmet, “Türk Ad Biliminde Renk Kültü”, Milli Folklor, 2004, S. 64, 2004. s. 89-99. 722. KOÇ, Aylin, “Hastalık İsimlerinde Örtmece”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 188, 2010, s. 77-94. 723. ÖZKAN, Abdurrahman, “Ses Yansımalı Kelimelerin Yer Adı Olarak Kullanılması”, İnsan Bilimleri Araştır- maları, S. 16, 2006, s. 191-197. 724. ÖZTEK, Zafer, Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 1992. Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara, 2011. 725. TÜRKMEN, Seyfullah, “Türkçede Örtmece Sözler”, Karadeniz Araştırmaları, C. 6, S. 23, 2009, s. 131-140. 726. АЛЕКСИЕВ, Б., Фолклорни профили на мюсюлмански светци в България, София, 2005. 727. БОЧКОВ, Пл., Антропология на пола: социална роля и скрито знание-В: Ловци на умове, по ан- тропология, София, 2001, 85-102. 728. ВАКАРЕЛСКИ, Хр., Етнография на България, София, 1977. 729. ГЕОРГИЕВ, М. (съст.), Българска народна медицина. Енциклопедия, София, 1999. 730. ——————–, Болното тяло -демон. -В: Митология на човешкото тяло. Антропологичен речник. Со- фия: АИ “Проф. М. Дринов”, 2008201-202. 731. ——————–, Магийните лекувания в българската народна медицина-В: Българска етнология, 1980, № 3, 17-27. 732. ГОЕВ, А., Леене на куршум за страх-В: Българска етнология, 1981, № 3-4, 57-63. 733. ——————–, Баене за страх в българската народна медицина-В: Българска етнология, 1984, № 1, 29-36. 734. ЛЕВИ-СТРОС, Кл., Магьосникът и неговата магия-В: Леви-Строс, Кл. Структура на мита, София, 1996, 112-131. 735. МИЛТЕНОВА, А., КИРИЛОВА, А., Средновековни лековници и амулети, София, 1994. 736. МИЛЧЕВА, М., Календарни празници на мюсюлманското население в Хасковския край-В: Балкански идентичности, Ч. IV, София, 2003, 89-10. 737. МОС, М.i Магиятаi София, 2001. 738. СПРОСТРАНОВ, Е., Народни лековници-В: Сборник за народни умотворения, наука и книжнина, 1906- 1907, XXII -XXIII, дял ІІІ, 1-106. 739. СТОЙНЕВ, А. (съст.), Българска митология, Енциклопедичен речник, София, 1994, 110. ТОДОРОВА-ПИРГОВА, Ив., Баяния и магии, София, 2003. 740. ТОКАРЕВ, С., Типове магия-В: ABC на етнологията, Т. I, София, 1996, 223-237. 741. ЩЕРНБЕРГ, Л., Избраничеството в религията-В: ABC на етнологията, Т. I, София, 1996, 77-101. Açılış Töreninden Bir Görünüş Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Stara Zagora Trakya Üniversitesi Rektör Yardımcısı Şumnu Üniversitesi Rektörü Plovdiv Üniversitesi Rektörü Trakya Üniversitesi Rektörü Rektörümüz Açılış Konuşmasını Yapan Prof. Dr. Levent Öztürk’e Plaket Verirken Resim Sergisi Açılış Töreni Resim Sergisi Prof. Dr. Süheyl Ünver Salonundan Bir Kare Prof. Dr. Hasan Eren Salonundan Bir Kare Prof. Dr. Recep Küpçü Salonundan Bir Kare View morearrow_downwardEdirne’de Karamanlı Bir ŞehzadeYahya BaşkandownloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne’deki Yeniçeri ŞâhideleriMehmet KökrekTürk Dünyası Araştırmaları Vakfı , 2015

Mehmet Kökrek, Edirne’deki Yeniçeri Şâhideleri, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, C.57, S. 337, Ocak 2015, s.30-34

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirneli Mecdî: Dîvân İnceleme-Metin-Dil İçi Çeviri-Özel Adlar DiziniMuzaffer KılıçDün Bugün Yarın Yayınları , 2022

XVI. asrın tanımış şahsiyetlerinden Edirneli Mecdî, Kânûnî Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerini idrak etmiş ve yaşadığı asırda daha çok âlim yönüyle tanınmış şairlerdendir. Mecdî Hadâ’iku’ş-Şakâ’ik adlı tercümesi sebebiyle bugün daha çok Şakâ’ik mütercimi olarak tanınmaktadır. Onun şair vasfıyla öne çıkmamasının en önemli sebebi ise divanının bilinmemesi ve kullanımda olmamasıdır. Bu nedenle onun edebi yönü ve şiirleri tezkire ve mecmualara yansıdığı kadarıyla bilinegelmiştir. Şairin müellif hattı olduğu tahmin edilen ve bilinen tek Dîvân nüshasının yayımını hedefleyen bu çalışmada, Mecdî’nin şiirleri ile birlikte biyografisinin bilinmeyen birçok yönü gün yüzüne çıkarılmıştır. Aynı zamanda tezkireler ve Dîvân’daki malumata ek olarak tereke, mecmualar ve arşiv kayıtları; şairin yaşamının bilinmeyen ayrıntılarını, irtibat kurduğu şahsiyetleri ve bulunduğu muhitleri gözler önüne sermektedir. Günümüze dek Mecdî’nin mürettep Dîvân’ına ve yerine dair belirgin bir işaret bulunmamaktadır. Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri’nde mürettep divanının bulunduğunu ifade etmemişse de nüshanın yer bilgisini vermemiştir. Bu da işaret ettiği dîvânın Medine’de bulunan mürettep divandan ziyade Millet Kütüphanesinde bulunan (No: 398) dîvânçe hüviyetindeki nüsha olma ihtimalini gösterir. Diğer yandan Mahmut Şarlı, 2001 yılında Medine Şeyh Arif Hikmet Kütüphanesindeki Türkçe yazmaları tanıttığı makalesinde nüshanın katalog bilgisini vermiş olsa da Dîvân nüshasının Edirneli Mecdî’ye aidiyetine değinmemiştir (bkz. Üçüncü Bölüm: Dîvân-ı Mecdî). Dolayısıyla Mecdî’nin Medine’de bulunan mürettep divan nüshasından günümüze dek haberdar olunmadığını veya söz konusu nüshanın Edirneli Mecdî’ye ait olduğunun bilinmediğini söyleyebiliriz. Tüm bunlar bugüne kadar Dîvân’ı tedavülde olmayan Mecdî’nin şiirlerinin, az sayıdaki mecmua ve tezkirelerdeki kayıtlarla bilinegeldiğini göstermektedir. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Mecdî’nin hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve etrafındaki dünya üzerinde durulmuştur. Bir sonraki bölümde, Dîvân şekil ve muhteva açısından değerlendirilmiştir. Son bölümde ise şairin Dîvân ile Divan Dışında Kalan Şiirleri’nin metin ve dil içi çevirilerine yer verilmiştir.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi’nin Üç Risalesiabdullah taha imamoglu(Fıkıh-Ahlak, Tefsir-Hadis ve Tasavvufa Dair Dini Risaleler) Hakikatü’l-Hürriyye (حقيقة الحريت) el-Feyzü’l-Câri fî Ta’rîfi’1-Beyzâvî ve’l-Buhârî (الفيض الجاري في تعريف البيضاوي و البخاري) Aynü’l-Hakika fî Rabıtati’t-Tarika (عين الحقيقة في رابطة الطريقة ) Sultan I. Abdülmecid döneminde Edirne müftülüğü yapan Mehmed Fevzi Efendi’nin üç risalesinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan eserde ilk risale Hakikatü’l-Hürriyye adını taşımaktadır. Osmanlı Devleti’nin modernleşme sürecinde artan hürriyet ve özgürlük taleplerinin dini sonuçlarının ele alındığı risalede bu dönemdeki insanlar ve onların tavırları altı kategoride ele alınmakta ve halkın içine düştüğü ahlaki yozlaşmaya dikkat çekilmektedir. İkinci risale ise el-Feyzü’l-Câri fî Ta’rîfi’1-Beyzâvî ve’l-Buhârî isimli eserin neşridir. Medrese müfredatında takip edilen Kadı Beyzavî’nin tefsirini ve Buhâri’nin hadis eserini müelliflerinin de biyografilerini ele almak suretiyle tanıtan bu risale medrese eğitimine yeni başlayan öğrenciler için kaleme alınmıştır. Üçüncü risale ise Aynü’l-Hakika fî Rabıtati’t-Tarika isimli eserdir. Bazı cahil insanların rabıta meselesi yüzünden tarikat mensuplarını küfürle itham etmesi üzerine yazılmış reddiye türündeki bu eserde Naksibendî-Hâlidî müntesibi olan Mehmed Fevzi Efendi rabıtayı ayet ve hadislerle delillendirmektedir.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightKerküklü Şeyh Muhammed Sali̇h Efendi̇’Ni̇n Sultan Abdülazi̇z Cülûsi̇yesi̇Mahmut GiderBingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021

Osmanlı Devleti döneminde şair ve yazarların, yeteneklerini ortaya koymak konusunda yaptıkları ameliyelerden biri, çeşitli vesilelerle kaleme aldıkları eserleri, başta padişah olmak üzere, devrin idarecilerine takdim etmek olmuştur. Nitekim yeni hükümdarın tahta çıkması, cülûsiye metinlerinin telifinde ve yazılan bir eserin takdiminde önemli bir fırsattır. Bu bağlamda kaleme alınan cülûsiye metinlerinde, yeni devlet başkanını tebrik etme, cülûs bahşişi alma, şairlik yeteneğinin keşfedilmesini sağlama ve mansıp elde etme gibi düşünceler hâkimdir. Bu çalışmada Kerküklü Şeyh Muhammed Salih Efendi’nin (öl.1302/1884) Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışı hasebiyle yazdığı cülûsiye kasidesi incelenmiştir. Şairin hayatı ve cülûsiye türü hakkında bilgi verildikten sonra Şeyh Muhammed Salih Efendi’nin Osmanlı Devlet Arşivinde kayıtlı olan cülûsiye kasidesinin transkripsiyonlu metni (çeviri metin) yazılmış, dil içi çevirisi yapılmış; metin, şekil ve anlam bakımından incelenmiştir. Böylece tespit edilen yeni bir manzum cülûsiye incelenerek hakkında yeterince çalışma yapılmamış olan cülûsiye türü literatürüne katkı sağlanmak istenmiştir. Tek şiiri tespit edilmiş olsa da kayıtlara göre Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazma kabiliyetine sahip olan Şeyh Muhammed Salih Efendi bir divan şairi olarak ilim âlemine tanıtılmıştır.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightMecelle Şârihi Ali Haydar Efendi ve “Mefkûd Risâlesi”Ömer Faruk HabergetirenÖzet: Ali Haydar Efendi, Osmanlı Devletinin son döneminde yetişmiş, hukukçu ve devlet adamıdır. İslam hukuku alanında önemli çalışmaları bulunmaktadır. Özellikle Mecelle şârihi olarak tanınır ve Mecelle üzerine yazılan en geniş şerh onundur. Eserleri arasında yer alan Mefkûd Risâlesi, kayıp kişi hakkında yazılan ilk kanunlaştırma denemesidir. Bu çalışmada Ali Haydar Efendinin hayatı ve çalışmalarından kısaca bahsedilecek, adı geçen risâle tanıtılarak, günümüz Türkçesine çevrilecektir.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightXVIII. Yüzyılda Elbistan’da Mehdilik İddiasında Bir Eşkıya Kalenderoğlu AliÜmmet soydemirKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2024

Hemen her dinde dünyayı zulümden arındıracak bir kurtarıcı inancı mevcuttur. İslam kültüründe kıyametten önce gelmesi beklenen kurtarıcı Mehdi olarak adlandırılmıştır. Beklenen mehdi fikri sünnî İslam geleneğinde de görülmekle birlikte esas olarak Şia akaidinin temel taşlarından biridir. İslam toplumlarında özellikle zulüm ve haksızlıkların yoğunlaştığı dönemlerde bazı karizmatik kişiler, beklenen kurtarıcı oldukları iddiasıyla ortaya çıkıp kitlesel hareketlere liderlik etmişlerdir. Anadolu’da mehdi tasavvurlu ilk hareket Baba İlyas-ı Horasanî’nin 1240’ta Türkiye Selçuklu Devleti’ne karşı başlattığı büyük bir isyan hareketidir. Adıyaman, Malatya, Elbistan çevresinde yaşayan konar-göçer Türkmen aşiretlerinin çoğu, Baba İlyas’ın halifelerinden Baba İshak’ın önderliğinde bu bölgeden isyana katılmışlardır. Osmanlı Devleti zamanında ise özellikle iktisadi ve idari sorunların baş gösterdiği XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde Anadolu’nun farklı yörelerindeki bazı Türkmen aşiretleri kendilerini mehdi olarak ilan eden Şah Kulu Baba Tekeli, Şeyh Celal, Kalender Çelebi gibi karizmatik liderler etrafında toplanarak ayaklanmışlardır. Bu çalışma ile Malatya ve çevresini yurt tutan konar-göçer Alhaslı aşiretinden Kalenderoğlu Ali’nin nübüvvet iddiası ile Anadolu’da XVI. yüzyılda meydana gelen isyan hareketleri arasındaki benzerliklerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Divan-ı Humayun’dan bölgeye gönderilen emirlerde geçen ifadeler üzerine inşa edilen araştırmamızda, aynı dönemde peygamberlik iddiasında bulunan iki isme karşı daha hoşgörülü bir yol izleyen Osmanlı Devleti’nin Kalenderoğlu Ali’yi fikirleri yayılmadan kısa sürede ortadan kaldırdığı tespit edilmiştir.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightÇorumlu Büyük Alim: Şeyhzade Abdullah Vecihi EfendiŞuayip ÖzdemirYayımlanan Tebliğierin yasal tüm sonımlııluğıı yazariarına aittir. Tebliğler Çonım Belediyesi’nden izin alınmadan kısmen ya da tamamen bir başka yayında kullamlamaz veya elektronik ortama aktarım ve kopyalaması yapılamaz.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightBursalı Mutasavvıf Tarihçi Mehmed Şemseddin Efendi ve Seyahatnamesi “Dildâr-ı Şemsî”Yusuf KabakcıUludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 2008

bir mutasavvıf tarihçidir. Özellikle Bursa şehrinin kültürel hayatıyla ilgilenmiş ve çoğunluğu Bursa’yla ilgili olmak üzere muhtelif konularda yirmiden fazla eser yazmıştır. Çocukluğunda babasının memuriyeti, daha sonraki dönemlerinde de özel sebeplerle İstanbul, Selanik, Limni ve Midilli Adaları başta olmak üzere pek çok yolculuk yapmıştır. Bu yolculuklarda tuttuğu notlarını “Dildâr-ı Şemsî” adıyla seyahatnâme tarzında yazmıştır. Bu seyahatnâme gezilen yerlerin sosyo-kültürel hayatı ve özellikle tekke ve dergâhları hakkında verdiği bilgiler açısından önemlidir.

downloadDownload free PDFView PDFchevron_rightEdirne’de Kadının Adı VarFatma Sibel BayraktardownloadDownload free PDFView PDFchevron_rightkeyboard_arrow_downView more papers

Uluslararası lisanslı, SSL korumalı, paran da verin de sağlam. Türkiye’de güvenilir casino diyince akla ilk Vaycasino Resmi gelir. nurayhobi.com

Bu site yalnızca ilgili makaleleri toplar. Orijinalini görmek için lütfen aşağıdaki bağlantıyı kopyalayın ve açın:Edirneli Bir Mûsikîşinas: Şeyh Kemâlzade Ali Efendi